Het belangrijkste nieuws van de tussentijdse verkiezingen in de VS is dat Donald Trump niet langer een garantie is voor succes. Veel van de door hem gesteunde kandidaten verloren van hun Democratische tegenstanders. Het is misschien nog te vroeg om vergaande conclusies te trekken, maar het zal de top van de Republikeinen ongetwijfeld te denken geven.

De voorspellingen waren beroerd voor president Joe Biden en zijn Democraten. Ze zouden worden weggevaagd. De Republikeinen dreigden niet alleen het Huis van Afgevaardigden maar ook de Senaat te winnen. Het Huis zal in handen vallen van de Republikeinen, al lijkt de winst kleiner dan verwacht. En de kans is reëel dat de Democraten de Senaat houden. Ook bij de verschillende verkiezingen in de deelstaten ziet het er niet naar uit dat de partij van Trump aan een ongekende triomfmars bezig is. De opiniepeilers zaten er net als bij vorige verkiezingen weer fors naast.

Het is en blijft uiteraard wel een nederlaag voor Biden en zijn partij. Dat is traditie bij tussentijdse verkiezingen. De president verliest vrijwel altijd, omdat de kiezer altijd iets vindt om  over te klagen, dit jaar de hoogste inflatie sinds 40 jaar. Maar Biden heeft het beter gedaan dan zijn partijgenoten en voorgangers Bill Clinton en Barack Obama die een enorm pak slaag kregen. Om twee jaar later toch de race naar het Witte Huis te winnen. Dat zegt natuurlijk niets over de presidentsverkiezingen van over twee jaar. De VS is nog meer dan toen verdeeld, de ‘koude burgeroorlog’ woedt onverminderd verder en het gevaar voor de democratie is niet geweken, maar de uitslag biedt hoop. Dat is mede te danken aan de hoge opkomst waarvan vooral de Democraten lijken te hebben geprofiteerd.

In huize Trump, in Mar -a- Lago, Florida, zal de barometer op onweer staan. De ex-president moet niet alleen teleurstellende uitslagen verwerken, maar moest ook vaststellen dat partijvrind Ron DeSantis zijn herverkiezing als goeverneur van de ‘sunshine state’ (Amerikaanse staten hebben allemaal een bijnaam die iets karakteristieks aanduidt) dik heeft gewonnen. DeSantis zou aspiraties hebben om de Republikeinse kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2024 te worden. En met zijn overwinning heeft hij zijn vrijwel zekere kandidatuur kracht bijgezet.

Trump reageerde in stijl. Hij waarschuwde de goeverneur dat hij een hoop ‘onaangename dingen’ over hem weet. Als DeSantis zich daadwerkelijk kandidaat stelt, kan hij elke dag de mestkar voor de deur verwachten.

Voor de Republikeinse partijtop tekent zich in dat geval een dilemma af. DeSantis lijkt in vrijwel alle opzichten voor hen, niet direct voor het land, de betere kandidaat. De goeverneur heeft dezelfde ultraconservatieve agenda als Trump. Maar in tegenstelling tot Trump kent DeSantis zijn zaken. Hij is intelligent (gestudeerd aan topuniversiteiten als Yale en Harvard), een ‘harde werker’ en jong (44). Hij mist het platte charisma van Trump, maar charisma wekt vaak verwachtingen die niet waargemaakt kunnen worden. En DeSantis heeft bewezen een winnaar te zijn. Dat zou onder normale omstandigheden de doorslag moeten geven.

Maar wat is sinds Trump normaal bij de Republikeinen?

Tegen Trump pleit dat zijn aantrekkingskracht beperkt blijft tot een weliswaar grote groep kiezers, maar dat hij daar buiten te weinig terrein wint. Nuchter beschouwd is de kans er na deze week niet groter op geworden dat hij de presidentsverkiezingen in 2024 wint. Trump ziet dat uiteraard anders. Hij dreigt zich volgende week kandidaat te stellen en dan moeten we maar zien of de partijleiders, geen van allen gezegend met een stevige ruggengraat, hem durven af te vallen.

Ze zullen ongetwijfeld betreuren dat ze Trump twee jaar geleden niet aan de kant hebben gezet. De gelegenheid was er, helemaal na de bestorming van het Capitool door de Trumpers op zes januari 2021. Maar ze heben toegelaten dat hun partij de Trump-sekte werd en misschien is het nu te laat om hem buitenspel te zetten. En zelfs als ze het zouden aandurven, is er nog altijd zijn bloedfanatieke aanhang. Als the Proud Boys en Oath Keepers in actie komen, is niemand zijn leven zeker. Vraag maar aan Mike Pence.Tijdens de bestorming van het Capitool waren Trumpers van plan de vice-president op te knopen omdat hij de nederlaag van hun held formeel wilde bekrachtigen.

In dit verband is het van belang wat de Trumpers in de media gaan doen. Trump speelt bij de tv-zender Fox News altijd een thuiswedstrijd. Hoeveel onzin hij ook beweert en hoeveel nepnieuws hij ook de wereld inslingert, het wordt altijd klakkeloos overgenomen en desgewenst versterkt doorgezonden naar de aanhang. De grote ster van Fox, presentator Tucker Carlson, wordt gezien als de invloedrijkste Republikein na Trump. Het zou aardig zijn om te horen wat ze er op de Fox-redactie van denken en of ze Trump tegen de klippen op zullen blijven steunen en zijn huiszender zullen blijven.

Je moet niet gek opkijken als er sneller dan verwacht een machtsstrijd bij de Republikeinen uitbreekt. Op de bagagedrager van Trump konden complotdenkers, racisten en andere gekken het Congres binnenkomen, maar de meeste Republikeinse politici zijn opportunisten. Als Trump niet langer de stemmen levert, zullen ze zich niet langer aan hem verplicht voelen. Temeer omdat Trump er een handje van had om sommigen en publique te vernederen.

Als er twee duidelijke kampen ontstaan, pro- en anti-Trump, wordt het onherroepelijk een onsmakelijke vertoning. Daar staat Trump garant voor. Dat maakt geen goede indruk op de kiezers, met name die in het midden. En dat zou weer een extra reden zijn om zich van Trump te ontdoen.

Dat zal niet makkelijk zijn en het is waarschijnlijk voorbarig om het einde van het Trump-tijdperk aan te kondigen. Maar als het enigszins mee zit, zou dit wel het begin van het einde kunnen worden.