Zo’n 100 rijksambtenaren van Buitenlandse Zaken zijn gisteren voor hun departement op de grond gaan zitten om hun eis voor een staakt-het vuren in Gaza kracht bij te zetten. De ambtenaren verzetten zich tegen het beleid van het kabinet. Dat zou inspanningen moeten leveren om zo’n wapenstilstand te bereiken, in plaats van zich steeds bij een VN-resolutie van stemming te onthouden.

Ik heb best begrip voor deze ambtenaren. Ik deel hun standpunten. De Nederlandse regering legt, vind ik, veel te veel nadruk op het recht op verdediging van Israël. De overheidsdienaren wijzen met hun sit-down-staking op het ‘internationale en humanitaire recht’. Ze noemen het grote aantal doden dat bij de Israëlische acties valt, onder wie kinderen.

Ben ik allemaal met ze eens. Maar ik ben het ook eens met critici die zeggen dat ambtenaren, zolang ze in functie zijn,  zich moeten neerleggen bij uiteindelijke beslissingen. Kunnen ze dat niet, dan rest er maar één middel: ontslag nemen.

Naar ik mag aannemen zijn de meeste ambtenaren ook niet akkoord met de kabinetsformatie die nu gaande is. Ze willen – veronderstel ik – geen kabinet waarin de PVV een (hoofd)rol speelt. Rijksambtenaren zijn over het algemeen goed opgeleid en verdienen hun geld doorgaans niet met hun handen. Ze maken deel uit van een groep die tegenwoordig allerminst populair is, namelijk de elite.

Waarschijnlijk raken de onderhandelingen over de  formatie op dit moment niet in de eerste plaats de medewerkers van Buitenlandse Zaken. Maar wel die van Financiën en Justitie en Veiligheid en enkele andere ministeries. Acties tegen de gesprekken tussen PVV, BBB, VVD en NSC zijn niettemin tot dusver uitgebleven. Die zullen vermoedelijk ook niet plaatsvinden. Wie ambtenaar is hoort zich in het openbaar van een eigen mening te onthouden. De betrokkenen wisten van te voren dat ze politiek heel uiteenlopende heren (en dames) moesten dienen.  Als ze daartoe niet bereid waren hadden ze geen ambtenaar moeten worden.

Toch ben ik benieuwd wat er gebeurt als de formatie slaagt. Dat zal nog wel even duren, maar wie weet. PVV-leider Geert Wilders heeft niet alleen de verkiezingsuitslag, maar ook de opiniepeilingen achter zich staan. Uiteindelijk zal hij – of een van zijn paladijnen – wel premier worden.

Wat gebeurt er als het kabinet onder zijn leiding – direct of indirect wordt hij hoe dan ook de baas – de grondrechten van burgers begint te schenden? En als VVD en NSC naar hun schoenen staren en doen alsof hun neus bloedt? Komen dan de ambtenaren in opstand? Als je demonstreert voor een staakt-het-vuren in Gaza (gelegen in een ver buitenland) ben je dan niet moreel verplicht verzet aan te tekenen als het pal onder je eigen ogen misgaat?

Persoonlijk zou ik daartegen zijn. Ambtenaren zijn nu eenmaal ambtenaren. Ze dienen besluiten van de boven hen gestelden te accepteren. Maar heel erg tegen zou ik ook weer niet zijn.