De Duitse minister van economische zaken Robert Habeck kreeg onlangs uit onverwachte hoek de wind van voren. Wat had hij misdaan? Hij had vloeibaar gas (LNG) ingekocht in Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten. Habeck is belast met de energieportefeuille. De Duitsers zijn zoals bekend te afhankelijk van Russisch gas en Habeck wil die afhankelijkheid met LNG uit de Golfstaten verminderen. Prima, ben je geneigd te zeggen. Hij deed waarvoor hij is aangesteld.

Maar Habeck is ook lid van de Groenen. En vooral in zijn eigen partij klonk kritiek. Hij had eigenlijk geen contracten mogen afsluiten met deze landen. Dat waren staten die evenmin deugden. Habeck moest zich rechtvaardigen. Hij had gekozen voor ‘het minste van twee kwaden’. Qatar en de Emiraten mogen dan niet door de Groene beugel kunnen, ze zijn niettemin minder verwerpelijk dan het Rusland van Vladimir Poetin.

Habeck had vorig jaar al een Groen taboe gebroken. Toen Poetin de Oekraïne bedreigde met een enorme legermacht, pleitte hij voor het sturen van wapens naar Kiev. Dat kwam hem te staan op een uitbrander van collega Annalena Baerbock die toen nog droomde over een ‘feministische buitenlandse politiek’. Baerbock is nu minister van buitenlandse zaken en eindelijk uit de droom geholpen door de crimineel in het Kremlin.

Wat Habeck zei over kiezen uit twee kwaden zal steeds duidelijker de nieuwe werkelijkheid worden. Poetin heeft met zijn aanval op de Oekraïne de politieke wereldkaart nieuw ingekleurd. Het is het einde van de illusies. Over mensenrechten, democratie en rechtsstaat. Dat zijn, hoe cru dat ook klinkt, voornamelijk hobby’s van het Westen. In Rusland, China en andere landen heeft men daar geen boodschap aan. Welkom in de ruige wereld van de machtspolitiek.

In die nieuwe oude wereld zal het Westen minder kieskeurig kunnen zijn. Potentiele partners zullen we nog minder dan nu kunnen selecteren op goed gedrag. We zullen soms de neus moeten dichtknijpen.

De Amerikaanse president Joe Biden heeft de wereld opgedeeld in twee kampen. Dat is wat je een Amerikaanse traditie kan noemen. Aan de ene, goede, kant staat het Westen en aan de andere, de het Rusland van Vladimir Poetin en het China van Xi Jinping. Dat kan verschillende vormen aannemen en bij Biden gaat het nu tussen ‘democraten’ (wij) en ‘autocraten’ (Poetin, Xi en ander slecht volk).

Dat maakt de wereld inderdaad een stuk overzichtelijker. Het speelt bovendien in op noties over goed en kwaad en dat doet het altijd goed in de VS. Vooral de buitenlandse politiek kan moeilijk zonder een laag dik opgesmeerd moralisme. Belangen verdedigen alleen is zelden genoeg. Er moet ook iets nobels bij zoals het brengen van de democratie en de zegeningen van de vrije markt. Een van Bidens voorgangers, Ronald Reagan (1980-’88), noemde de Sovjet Unie ‘het rijk van het kwaad’ en dat was gedoemd onder te gaan. Hij werd erom uitgelachen maar de Amerikanen vonden het prachtig. De geschiedenis gaf hem trouwens gelijk.

Met moralisme, zwart-wit, goed en kwaad, alleen kun je geen politiek bedrijven in een chaotische en onberekenbare wereld  Het is in de praktijk ondoenlijk om die rechtschapenheid keer op keer na te leven. Een andere Amerikaanse president, Franklin Delano Roosevelt (1933-’45), zou eens over een dictator met wie de VS samenwerkte, gezegd hebben: ‘natuurlijk weet ik dat hij een smeerlap (son of a bitch) is, maar hij is wel onze smeerlap’.

In de nieuwe wereldorde zal de uitspraak van Roosevelt eerder dan de slogan van Biden het richtsnoer worden. Het Westen zal soms niet ontkomen aan deals met smeerlappen. Contre coeur maar helaas onvermijdelijk. Vooral als ze het ‘kleinere kwaad’ vertegenwoordigen.

De eerste stappen zijn inmiddels gezet. Het onttrekt zich goeddeels aan het zicht door de oorlog in de Oekraïne maar Washington is ‘in gesprek’ met Venezuela. Tot voor kort was het land van president Nicolas Maduro het absolute dieptepunt van dictatoriale verdorvenheid. Alles waar een democratie voor staat wordt aan de lopende band geschonden. Maduro vervalst verkiezingen en heeft de economie verwoest. De pers is gemuilkorfd. En de oppositie zit in de gevangenis of is in ballingschap. Kortom, als iemand een autocraat is, is het Poetin-fan Maduro. Washington zou zelfs een coup tegen hem hebben overwogen.

Alleen, president Maduro zit op een van de grootste olievoorraden ter wereld. En dat maakt hem onder de huidige omstandigheden ‘onze smeerlap’.

Maduro is nog maar een van de smeerlappen met wie de banden aangehaald worden. Met Iran schijnen de moeizaam voortslepende onderhandelingen over een atoomakkoord opeens soepeler te verlopen. Een doorbraak is nog niet in zicht maar de signalen zijn voor het eerst hoopgevend. En andere, al langer ‘eigen smeerlappen’ zoals de Egyptische president al-Sisi worden nog minder dan voorheen door de VS op de vingers gekeken.

De VS zijn een supermacht en bij alle lippendienst aan hoogstaande principes gewend aan deze spagaat. Europa dat zich tot nu toe onttrok aan haar politieke verantwoordelijkheden, zal  meer moeite hebben met de nieuwe werkelijkheid. Met uitzondering misschien van Frankrijk en het VK die ooit zelf grootmachten waren en ook nu nog aspiraties en pretenties in die richting hebben.

Voor het belangrijkste land in de EU is dit weinig minder dan een cultuurshock. Berlijn had tientallen jaren gedacht dat het zich met het oorlogsverleden als alibi op de achtergrond kon blijven schuilhouden. Poetin heeft die illusie met een klap aan gruzelementen geslagen. Duitsland is zich nu bewust van zijn verantwoordelijkheden. Maar de consequenties zijn, gezien ook de reacties op Habeck,  nog niet ten volle doorgedrongen.