Ik had me voorgenomen nooit over ‘woke’ te schrijven. Het was te Amerikaans en te bizar. Een uitwas van dat andere Amerikaanse fenomeen, the culture wars. Bij ons in de polder hadden we de strijd om Zwarte Piet. Maar dat is vergeleken bij de toestanden in de VS kinderspel. Het behoort inmiddels net als de twistappel zelf tot de folklore. Je kan je er enorm druk om maken en soms loopt het bij demonstraties uit de hand. Maar de brandstapel wordt niet opgericht. Piet is niet meer zwart, heeft nu roetvegen op de toet en de kinderen maakt het niets uit. Het poldermodel werkt zelfs in de Kulturkampf.

Woke draait om groepsidentiteit. Als je woke, letterlijk wakker, geworden bent, ben je in de eerste plaats lid van een groep gelijkgestemden. Je bent zwart, blank, vrouw, lhbti-er, of wat de Lieve Heer nog meer aan variaties op de aardkloot heeft gezet. En vooral, je bent ‘achtergesteld’. Dat bepaalt je identiteit. Je andere eigenschappen en kenmerken tellen niet meer mee. Ik ben om maar iets te noemen behalve blank, man, hetero, Cruijff-adept, wielerfan en een sceptische liberaal. Maar voor de woke-types ben ik een ‘witte man’. In het ergste geval een onderdrukker en anders op zijn minst ‘geprivilegieerd’. Of een 55-jarige blanke uitkeringstrekker in een achterstandswijk dat ook zo ziet, kun je je afvragen.

Woke komt oorspronkelijk voort uit de Amerikaanse strijd tegen het racisme. We hoeven hier niet te betogen dat racisme iets verderfelijks is en de strijd daartegen alle respect en steun verdient. Alleen, woke is geradicaliseerd tot een ideologie met sekteachtige trekken. En zoals bij elke sekte staat zuiverheid in de leer voorop en tolereert ze geen afwijkende meningen. Wie iets zegt dat niet door de woke-beugel kan, gaat aan de schandpaal. ‘Canceled’ heet dat in het jargon.

Dat is allemaal tot daaraantoe zolang die woke-types elkaar onderling de maat nemen en de rest van de wereld niet zouden lastig vallen. Met Jehova’s Getuigen hebben we ook leren leven. En je zou kunnen lachen om alle mallotigheden die ze verzinnen. Weet u hoe u uw vrouw moet noemen, ook al is ze in de menopauze? Een ‘persoon/mens die menstrueert’. Toen J.K. Rowling, de schrijfster van Harry Potter,  laconiek vaststelde dat zo iemand dus een vrouw is, klonk meteen de roep om haar en haar werk te boycotten.

Je kunt een hele catalogus aanleggen van dit soort absurditeiten. De meest absurde is het verklaren van biologische verschillen, tussen man en vrouw bijvoorbeeld, tot een ‘sociaal construct’. Daarmee zou een persoon een tegen zijn/haar/of wat dan ook wil een seksuele identiteit worden opgedrongen. X is, kortom, niet langer x. Humor is tegen zoiets het enige wapen maar humor is uiteraard uit den boze. Dat hoort ook bij sektes: grappen ondermijnen hun bestaansgrond.

Woke is nu doorgedrongen op vrijwel alle Amerikaanse universiteiten. Vooral op de ‘alfa en gamma’-faculteiten, wat men ooit de ‘menswetenschappen’ noemde, maken woke-types in toenemende mate de dienst uit. Met ondersteuning van ‘diversiteitsfunctionarissen’ en niet zelden van bestuurders die graag met de juiste wind meewaaien. Het curriculum wordt gezuiverd van alles wat maar iemand aanstoot zou kunnen geven. ‘Gedekoloniseerd’ noemen ze dat. Plato zou er niet meer aan de bak komen.

De gevolgen laten zich raden. Op vele universiteiten heersen nu angst en terreur en wie niet ‘gecanceld’ wil worden, houdt zijn mond. Een enkeling wil nog wel eens protesteren en aanvoeren dat een universiteit ooit opgezet was als een vrijplaats voor afwijkende standpunten en ideeën. Zonder debat, de vrije uitwisselingen van gedachten, kan je de tent toch beter sluiten? Dat is nu een achterhaalde en hele rare opvatting. Iemand zou zich wel eens ‘bedreigd’ of ‘gekwetst’ kunnen voelen. Het resultaat? Zelfcensuur. Dat is misschien nog wel erger dan de door de scherpslijpers opgelegde censuur. Zelfcensuur vreet op den duur aan je zelfrespect.

Het virus is inmiddels ook aangekomen op redacties van kranten en andere media. Met hetzelfde patroon en dezelfde gevolgen. De columnist legt zijn woorden op de goudschaal. Je weet niet meer wie je wel en niet meer kunt vertrouwen. Voor je het weet, ligt er een klachtenlijst van de collega’s bij de hoofdredactie en zit je in de papierkelder. Of moet je je biezen pakken. Dat gebeurde bij de New York Times en in het VK bij the Guardian, kranten waar je zoiets niet zou verwachten. (Weet iemand een betere reden om het abonnement op te zeggen?)

Je zou kunnen zeggen, goed dat is vooral de VS. Daar hebben ze een geschiedenis van collectieve razernij, van links en rechts. In de jaren 50 van de vorige eeuw opende senator Joe McCarthy (Republikein) de jacht op iedereen met maar  enigszins linkse sympathieën. Zo iemand was een ‘communist’ of een ‘agent van het Kremlin’. McCarthy overspeelde uiteindelijk zijn hand en verdween door het valluik van het toneel. De gekte waaide over. Maar van een groot aantal onschuldige mensen was intussen wel het leven verwoest.

Ik dacht altijd dat woke in de polder niet zou zou aanslaan. Niet omdat we er immuun voor zouden zijn dankzij die zogenaamde Hollandse nuchterheid. Maar omdat het redelijke tegengeluid zich niet zou laten overstemmen. Zodra de woke-lui het te gortig maakten, zouden de kampioenen van de Verlichting opstaan om de vrijheid te verdedigen. Ik was niet zo naïef om te denken dat er aan de universiteiten geen meelopers zouden zijn. Er moet tenslotte carrière worden gemaakt. Maar ik kon me niet voorstellen dat het Utrechtse University College het curriculum zou ‘dekoloniseren’.  En dat ze in Amsterdam een ‘decolonization toolkit’ zouden uitgeven.

Niemand kan bezwaar maken tegen het belichten van de zwarte bladzijden in de westerse geschiedenis. Dat is trouwens al een tijd aan de gang. Maar moet je, zoals de toolkit aanbeveelt, docenten die ’te langzaam gaan’ onder druk zetten?  En ‘diversiteitsworkshops’ verplicht stellen?  Zelfs het universiteitsblad Folia vindt dat ‘ver gaan’.  Niettemin, ‘het taboe moet eraf’, aldus de toolkitters. De academische vrijheid is ’te westers’. Waar dat op uitloopt voor docenten met andere inzichten kunnen ze navragen bij de collega’s in de VS.

Meestal is zo’n beweging op een goed moment uitgeraasd. Sommige gelovigen worden zo fanatiek en radicaal dat ze iets gematigder medestanders van zich vervreemden en tegen zich in het harnas jagen. Revoluties hebben de gewoonte hun eigen kinderen te verslinden. In het VK wordt nu een woke-professor met onberispelijke geloofsbrieven, lesbisch, docent feministische filosofie (wat dat ook mag wezen),  letterlijk van de campus gejaagd. Haar zonde? Ze erkent dat er biologische verschillen tussen de seksen zijn. En daarmee is ze  ’trans foob’.

Dit is natuurlijk erg voor die mevrouw. Maar je mag hopen dat nu op universiteiten de alarmbellen gaan rinkelen. Toch, ik ben er niet gerust op.