Zou Xi Jinping zich wel eens achter het oor krabben als hij ziet wat Vladimir Poetin in de Oekraïne aanricht? Daarbij kunnen we morele overwegingen en humanitaire aanvechtingen uitsluiten. Die spelen bij despoten van het totalitaire type geen rol. Xi zal zich hooguit zorgen maken over het isolement waarin Poetin hem heeft meegesleurd. Ze zijn de paria’s van de internationale gemeenschap. Daar had hij vermoedelijk geen rekening mee had gehouden toen Poetin aan zijn ‘speciale militaire operatie’ begon.
De laatste weken willen deskundigen er nog wel eens op wijzen dat het met dat isolement nogal meevalt. De hele westelijke wereld is over beide heerschappen heen gevallen maar een groot aantal landen in Azië, Afrika en Zuid-Amerika weigert onder aanvoering van landen als India, Zuid-Afrika en Saoedie-Arabië partij te kiezen.
Oude sentimenten spelen naast economische en strategische factoren waarschijnlijk een niet onbelangrijke rol. Het imperialistische en koloniale verleden van het Westen is men nog lang niet vergeten. Zich nu met veel poeha opwerpen als de kampioen van mensenrechten en democratie, daaraan hangt in die landen de penetrante lucht van hypocrisie.
De gevoelens in wat ooit de Derde Wereld heette zullen bij Xi niet de doorslag geven, al is het natuurlijk wel aardig om het Westen daar van tijd tot tijd mee te jennen. Maar er zijn voor Xi belangrijker redenen om zich niet van kameraad Poetin te distantiëren.
Aan de vooravond van de Olympische Winterspelen in Beijing sloten Xi en Poetin ‘vriendschap voor het leven’. Dat moet je in de politiek altijd met een pak zout nemen. ‘Vriendschap’ tussen staten is zelden meer dan de erkenning van gedeelde belangen op een gegeven moment. Het helpt als de leiders met elkaar over weg kunnen en elkaars opvattingen en ideeën waarderen, maar belangen staan altijd voorop.
Xi en Poetin hebben momenteel dezelfde belangen en delen gelijkgezinde opvattingen. Ze hebben een gezamenlijke tegenstander, de VS. Bovendien zijn ze beide van mening dat het Westen decadent is en bijgevolg op zijn retour. Xi heeft daarnaast nog verstrekkender ambities dan Poetin. China moet de VS aflossen als supermacht. Dat is voor Xi de herovering van de pole position waar China van oudsher recht op heeft. De hegemonie van het Westen was weinig meer dan een intermezzo in de natuurlijke, dat wil zeggen Chinese, ordening van de wereld.
Rusland heeft in Xi’s plannen een duidelijke rol. Poetin moet hem in deze onderneming de rug vrijhouden. Poetins avonturen in de Oekraïne zijn voor Xi een welkom experiment. Hij heeft kunnen zien dat het Westen toch niet zo decadent is als hij dacht en, – voor hoe lang? -, de rijen heeft weet te sluiten. Dat Rusland hoe dan ook verzwakt uit de oorlog komt, is een mooie bonus. Poetin mag dan zijn vriend zijn, het is altijd goed te weten wie van de twee de lakens uitdeelt.
De lessen van de Oekraïne zijn voor Xi van belang voor zijn plannen met Taiwan. Taiwan is voor Beijing een opstandige provincie die weer in het gareel moet worden gebracht. Dat zou Xi zien als verreweg de belangrijkste opgave van zijn presidentschap. Met de herinlijving van Taiwan is hij bovendien verzekerd van een ereplaats in de glorieuze annalen van het Chinese Rijk.
Aan dit project zit een paar haken en ogen. In de eerste plaats willen de meeste Taiwanezen geen Beijing-Chinezen worden. En in de twee plaats heeft Taiwan de steun van de VS. Of die steun zich uitstrekt tot het verdedigen van Taiwan als China aanvalt, laat Washington bewust in het midden. Het risico is voor Xi nu vermoedelijk te groot, maar hij (68) heeft heeft voorlopig de tijd.
Intussen kan hij zien of en in hoeverre het Westen de gelederen gesloten weet te houden. Hij zal vooral benieuwd zijn of Europa en de VS tot een efficiënte taakverdeling kunnen komen. Daarbij neemt de VS het Verre Oosten en China voor zijn rekening en moet Europa meer dan nu Rusland onder de duim zien te houden. Europa zal dat niet op eigen kracht kunnen omdat ze behalve de voornamelijk symbolische arsenalen van het VK en Frankrijk geen kernwapens heeft. Washington zal Europa daarom niet uit het oog mogen verliezen.
Het voor hem mooiste scenario zou zijn als XI erin slaagt de VS en de EU uit elkaar te spelen. Hij had daarvoor goede kaarten. Europa heeft enorme economische belangen in China. Er is geen ondernemer die niet droomt van de verovering van de gigantische Chinese markt. Duitsland is ook hier het sleutelland. China is zijn belangrijkste handelspartner en goed voor bijna drie procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP). Maar Beijing heeft tevens geprobeerd door investeringen via de nieuwe Zijderoute landen als Hongarije, Griekenland en Italië aan zich te binden. Alleen, de afgelopen paar jaar is er sprake van een kentering. Zo strandde een veel omvattend handelsverdrag vorig jaar in het Europese Parlement. Dat was uit protest tegen de onderdrukking van de Oeigoeren.
De reputatieschade is nog groter geworden door de steun aan Poetins oorlog in de Oekraïne. Europa lijkt niet langer verblind door de verlokkingen van de Chinese markt en de Chinese investeringen in de eigen economieën. Xi is nu vooral de handlanger van Poetin. Of hem dat veel kan schelen, moeten we afwachten. Hij is veel machtiger, zijn economie veel sterker en voor het Westen nog steeds onmisbaar.
Zolang Poetin onrust kan blijven stoken in Europa’s achtertuin, zal Xi hem niet laten vallen. De vriendschap voor het leven zal nog wel geruime tijd in stand blijven. En het Westen moet zich voorbereiden op een conflict dat de wereld de komende jaren zal blijven destabiliseren.
Geef een reactie