Amper drie weken nadat de nieuwe Britse premier Liz Truss haar ambtswoning in Downing Street heeft betrokken, is het Verenigd Koninkrijk in een ongekend zware financiële crisis beland. Zoals ze in haar verkiezingscampagne heeft beloofd, worden de belastingen flink verlaagd, vooral voor de topinkomens, en dat is in de financiële wereld buitengewoon slecht gevallen. Want waar haalt ze het geld vandaan? Het Britse pond is aan een duikvlucht begonnen en is nu nog maar een paar centen meer waard dan de Amerikaanse dollar.

De ellende begon vrijdag toen de kersverse minister van financiën Kwasi Kwarteng een tussentijdse begroting presenteerde om te markeren dat er met het vertrek van Boris Johnson als premier en de komst van Liz Truss als zijn opvolger een nieuwe wind in het land gaat waaien, al blijft dezelfde Conservatieve Partij aan de macht. De regering gaat niet alleen een slordige 150 miljard uittrekken om de torenhoge energierekening van de geplaagde Britten te verlichten, maar geeft ook nog eens een kleine vijftig miljard uit aan belastingverlaging die vooral goed uitpakt voor de rijken.

Het idee is dat daar uiteindelijk ook de gewone en zelfs arme Brit van gaat profiteren, want de goedverdienende mensen gaan meer geld uitgeven waardoor de economie beter gaat draaien, en dat is goed voor iedereen. Het is de theorie van de trickle-down economics: de zegeningen van de belastingverlaging sijpelen van boven door naar beneden. Het wordt spottend de paard-en-mus-theorie genoemd: als je paarden maar genoeg haver geeft, blijft er op straat via de spijsvertering ook wel iets over voor de mussen. De vroegere Amerikaanse president Ronald Reagan geloofde er heilig in; volgens economen van naam en faam is het een levensgevaarlijk spel dat meestal desastreus uitpakt.

Truss werd tijdens haar campagne van alle kanten gewaarschuwd, maar zette de belastingverlichting door. De omvang ervan verbaasde vriend en verbijsterde vijand, dit was nog nooit vertoond. Met één pennenstreek is het hoogste fiscale tarief geschrapt en krijgen inkomens van boven een ton nog meer douceurtjes.

De financiële markten reageerden onmiddellijk: het Britse pond daalde als een speer, en de rente steeg navenant. Dat betekent dat importproducten die in dollars worden betaald, zoals gas en olie, nog prijziger worden. En de inflatie in het VK is al zo hoog, nog hoger dan in andere westerse landen. Door de rentestijging dreigen hypotheken voor miljoenen Britten een ondraaglijke last te worden. Nadeel voor de Britse overheid is dat de rente op leningen omhoog gaat. En ze moet al meer lenen om al die tientallen miljarden aan extra uitgaven te kunnen financieren.

Minister Kwarteng maakte het de afgelopen dagen nog erger door te zeggen dat de tussentijdse begroting nog maar het begin is. In de ‘gewone’ begroting voor 2023 worden nog meer belastingverlagingen in het vooruitzicht gesteld. Het zijn kortom mooie tijden voor de Britten die aan de goede kant van de streep staan.

De Conservatieven laten hun ware rauwe gezicht zien, zegt Labour, de grootste oppositiepartij die toevallig dezer dagen in Liverpool haar jaarlijks congres houdt. De inkomensongelijkheid in het land wordt nog groter dan-ie al is, onder de Tory-kabinetten van de laatste twaalf jaar zijn de klassenverschillen alleen maar scherper geworden. En het is levensgevaarlijk voor ‘s lands economie, aldus de sociaaldemocraten.

Maar voor Labour komen de plannen van Truss en Kwarteng cynisch gezegd als manna uit de hemel. Dat er voor de traditionele achterban van de partij geen of amper douceurtjes zijn, zal vooral slecht aankomen bij de traditionele Labourkiezers die drie jaar geleden op de charismatische Boris Johnson stemden, de man van de Brexit die gouden bergen beloofde als het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie daadwerkelijk zou hebben verlaten. Nou, die bergen blijken er niet te zijn, de Brexit is een regelrechte ramp. En nu gaan de Tory’s ook nog eens de rijken in het land belonen! Die Labourstemmers die in 2019 voor Boris kozen, komen bij de volgende verkiezingen wel op hangende pootjes terug. De partij staat comfortabel bovenaan in de peilingen.

De stemming onder de Conservatieve Lagerhuisleden daarentegen is tot onder het nulpunt gedaald. Zij zijn zich rot geschrokken van de wilde plannen van Truss en Kwarteng die electoraal gezien rampzalig kunnen uitpakken. Volgens Britse kranten is er zelfs sprake van pure paniek. Truss was bij de stemming over de opvolging van Johnson in de fractie toch al niet de populairste kandidaat, dat was de vorige minister van financiën Rishi Sunak. De 150.000 partijleden in het land, die het laatste woord hadden en tussen de twee mochten kiezen, gaven echter aan haar de voorkeur; zij waren gevoelig voor het belastinglokkertje van Truss.

Sunak heeft zijn rivaal steeds voorgehouden dat die belofte onverantwoord is in deze barre tijden. Binnen de kortste keren blijkt hij gelijk te krijgen. De partijleden van de Conservatieven mogen zich achter de oren krabben: hebben we toch de verkeerde kandidaat gekozen.