‘Als leider is Sjanie verantwoordelijk voor het vinden van een goede route.’
Het zou zo maar in het partijprogramma van D66 kunnen staan. Of van de VVD of GroenLinks of de PvdA of van welke partij dan ook. Want wie wil nu niet de goede route vinden?

Maar Sjanie is geen partijleider. Sjanie is een zebra, een vrouwtje dat de kudde door de gevaren van de Serengeti moet leiden. Om het voltallige publiek van haar leiderscapaciteiten te overtuigen, kijkt ze zelfbewust de camera in. Daar is een gedegen mediatraining aan voorafgegaan, zou je denken. Op de achtergrond zwelt een symfonieorkest aan. Iets dat sterk lijkt op Toreador uit Carmen van Bizet. Het kan niet anders: hier gaan heroïsche daden verzet worden.

En ja hoor Sjanie zet een gestreept been in de rivier. De kudde kijkt gespannen toe. Hoe gaat dit aflopen? Slecht. Want Sjanie wordt meegesleept door het kolkende water. Haar noodkreten gaan ten onder in het gebulder van het water en de Walkürenrit van Richard Wagner.

‘Kunda is machteloos’, gaat de commentaarstem van Peter Drost verder. Voor wie het nog niet wist: Kunda is de hengst van de kudde. Hij loopt zenuwachtig langs de oever. Maar we hebben geluk. De stroom voert Sjanie naar de kant van de rivier en even later klimt ze aan wal. Kunda rent naar haar toe. Even later omhelzen ze elkaar (Mendelssohns Midzomernachtsdroom op de achtergrond). De Serengeti opgevoerd als operette.

Operette Serengeti

Het is een scene uit Serengeti, een serie die kortgeleden werd uitgezonden door de Evangelische Omroep. Prachtige beelden. Zeker. Maar in Engeland, waar de BBC de serie al in 2019 uitzond, vonden sommige kijkers dat je het geluid maar beter uit kon zetten. En dan nog. De beelden zijn zo gemonteerd, dat ze beantwoorden aan het verhaal dat de makers willen vertellen. Een soap vonden de Engelsen.

André van Leijen, Sinds wanneer is de natuur een operette? Serengeti

Het is zonder meer waar dat we dieren vaak onderschatten. Steeds duidelijker wordt dat dieren intelligenter zijn, dan wij altijd in onze verwaandheid hebben gedacht. Maar of zebra’s, bavianen, leeuwen en olifanten daadwerkelijk menselijke gedachten en gevoelens hebben, zoals de makers van Operette Serengeti ons willen doen geloven, zal je moeten aantonen. Dat vergt moeizaam onderzoek, zoals primatoloog Frans de Waal dat heeft gedaan. Waarom vertoont de EO dan zoiets, kun je je afvragen.

Green planet

Op het ogenblik draait de EO een andere serie: The Green Planet. Prachtige beelden weer. Maar hier krijgen zelfs planten een menselijk karakter. Oorspronkelijk is de serie ingesproken door David Attenborough met zijn hese, bijna vaderlijke stem. Helaas wilde de EO liever een Nederlandse voice over hebben. Maar wie moest dat dan worden?

Kennelijk hebben ze Peter Drost er niet voor weten te strikken. Er was blijkbaar ook geen wetenschapper die aan dit plantaardig avontuur zijn stembanden wilde branden. Of toch?

‘Alleen de plantu die fer van de oefer afdraivu sain failig’ (over de waterhyacinth).
‘Hij maakt ruimtu voor sichself frai door met zu knoppu om sich heen te slaan’(over de Victoria amazonica).
‘Al deze plantu doen zo feel mogelijk om sonlicht op te fangu’(een verrassend nieuw inzicht over planten in het algemeen).

André van Leijen, Sinds wanneer is de natuur een operette?, The Green Planet

Natuurlijk, u heeft hem al herkend. Het Cocktail Trio heeft met zijn vooruitziende blik eens een liedje over hem geschreven:

“Alley-oop is de allersterkste oerwoudman.
Alley-oop bakt een leeuw in een koekenpan.
Aleey-oop is een echte vent die wat kan.
Wacht maar ‘es tot je hem ziet.”

Natuurlijk, wie anders dan de hooggeleerde heer professor doctor Freek Vonk.

Waarom moest de EO zo nodig de vaderlijke stem van Sir David Attenborough inruilen voor die van onze nationale roeptoeterbioloog Freek Vonk? Misschien dachten ze dat wai dat fain zouden vinden. Dat wai er blai van zouden worden. Maar je kunt je zelfs afvragen of de EO-vertaling wel overeenkomt met de oorspronkelijke tekst die David Attenborough insprak. Of is dat te vergezocht?

The Life of Mammals

In 2002 zond de BBC de serie The life of mammals uit, eveneens gepresenteerd door David Attenborough. In 2007 nam de EO de serie over: Het leven van zoogdieren. Gerdien de Jong, universitair hoofddocent evolutiebiologie aan de Universiteit Utrecht, merkte destijds op, dat de serie van de EO anders was dan die van de BBC. Fragmenten die over evolutie gingen, waren verwijderd of aangepast. Het laatste (tiende) deel, dat ging over de afstamming van de mens, was zelfs weggelaten op de dvd-versie. Sir David Attenborough was not amused, maar Henk Hagoort, destijds directeur van de EO (tegenwoordig directeur van onderwijsinstelling Windesheim), begreep het probleem niet zo. De mensen weten toch, dat we van de EO zijn, vond hij.

André van Leijen, Sinds wanneer is de natuur een operette, The life of mammals

De natuurseries van de BBC hebben inmiddels een iconische status gekregen. We mogen blij zijn, dat de EO die series aan ons vertoont. Toch?

De Natuur is zo mooi

‘Eind jaren vijftig vraagt een vriendje of ik zin heb om met hem en zijn oudere nicht op excursie te gaan’, schrijft Chris Ebbe in zijn column van 26 februari 2023 op deze site (https://dwarsliggers.net/humor/).  ‘In het Kralingse bos lopen wij achter haar aan, tot vervelens toe van haar aanhorend hoe mooi de natuur wel niet is. Bij een vroegbloeiende winterakoniet zinkt zij zo’n beetje in aanbidding op haar knieën, de mooie natuur lovend en prijzend.’

Mijn weerzin nam toe, vertelt Chris. Want die natuur is helemaal niet zo mooi. De natuur is niet gemaakt. En hij is zeker niet gemaakt opdat de mensheid ervan kan genieten. En dat nu is de crux. Bij het aanschouwen van de EO-series Seregenti en The Green Planet bekruipt me het gevoel, dat de EO me wil doen geloven dat de natuur mooi is, me wil doen geloven dat hij gemaakt is, me wil doen geloven dat hij gemaakt is voor ons mensen, rentmeesters van de natuur. Kortom dat de EO me wil doen geloven.

Kennelijk deinst de EO er niet voor terug om onwelgevallige wetenschappelijke feiten weg te moffelen of te verdraaien. De evolutietheorie wordt eenvoudigweg gecanceld. Dat mag de EO natuurlijk doen. We weten immers waar de EO voor staat, zoals directeur Henk Hagoort zegt. En toch is er iets mis.

Maori’s

De Nieuw-Zeelandse overheid heeft besloten het Mãtauranga Maori op te nemen in het vak Science op de middelbare scholen, las ik op de website whyevolutionistrue van 2 maart. Mãtauranga Maori is de weg der kennis van de Maori’s. Het omvat praktische kennis, ideologie, bijgeloof, traditie, geloof en moraal. Richard Dawkins schrijft daarover in The Spectator van 4 maart 2023:

“Mātauranga Māori includes valuable tips on edible fungi, star navigation and species conservation (pity the moas were all eaten). Unfortunately it is deeply invested in vitalism. New Zealand children will be taught the true wonder of DNA, while being simultaneously confused by the doctrine that all life throbs with a vital force conferred by the Earth Mother and the Sky Father.”

André van Leijen, Sinds wanneer is de natuur een operette, Richard Dawkins

Richard Dawkins

Natuurlijk is het goed dat leerlingen in Nieuw-Zeeland kennisnemen van het gedachtegoed van de Maori’s. Maar het is wel erg woke, om dat bij het vak Science te doen. Het gedachtegoed mag dan waardevol zijn, het is geen natuurwetenschap.

Vastberaden planten

Kijken we op de site van de EO, dan valt The Green planet onder Natuur en Wetenschap. De naam Freek Vonk is prominent aanwezig, een autoriteit. ‘Planten zijn net zo vastberaden als dieren’, zegt de autoriteit, de hooggeleerde heer professor doctor Freek Vonk. Vastberaden planten… Zo zijn er vast ook heldhaftige planten. En wat dacht u van barmhartige planten?

‘Heren, niet zo terneerdrukkend’, schrijft Alphonse Wijnants in zijn uitstekende commentaar op mijn column van 27 februari op deze site: https://dwarsliggers.net/vogelkenners/#comments . ‘Jullie perceptie blijft de perceptie van de bioloog of van de denkpatronen van de bioloog. Kom eruit los!’

Ik ben een bewonderaar van de schrijfstijl van Alphonse Wijnants. En natuurlijk heeft hij gelijk. Maar soms is het goed om bij de les blijven.

Het artikel van Richard Dawkins in The Spectatorhttps://www.spectator.co.uk/article/why-im-sticking-up-for-science/

De website van de EO: https://www.eo.nl/programmas/the-green-planet