In de discussie over het recordpremierschap van VVD-leider Rutte is de gedachte geopperd om de functie aan een maximumtermijn te binden. Na bijvoorbeeld twee termijnen, of na acht jaar, zou het genoeg moeten zijn.

Een bijzonder slecht idee, dat totaal onuitvoerbaar is. Want wat is een termijn? Nederlandse kabinetten maken hun regeerperiode meestal niet af. In meer dan de helft van de gevallen lukt dat niet. Sommige kabinetten (Balkenende I bijvoorbeeld) zijn niet langer dan een paar maanden aan het bewind. En dan laat ik hier de zogeheten tussenkabinetjes (Balkenende III, om maar iets te noemen) nog even buiten beschouwing.

Je kunt natuurlijk niet naar de regeringstermijnen kijken, maar naar het aantal jaren dat iemand minister-president is. Maar dat zou betekenen dat een politicus met dat ambt na pak hem beet acht jaar moet vertrekken. Moet het kabinet dan ook mee, of kan dat blijven zitten? Bij mijn weten heeft nog nooit in de Nederlandse geschiedenis een kabinet het vertrek van de premier overleefd. Hoe dan ook is er dan sprake van een andere machtsbalans.

Hoe ga je trouwens om met het stadium (meestal diverse maanden, soms zelfs nog langer) waarin er geformeerd wordt? Telt dat mee voor het aantal jaren dat iemand premier is? Wie garandeert anders dat er geen tijd gerekt wordt om maar zo lang mogelijk minister-president te kunnen blijven?

Ik weet best dat er landen zijn waar de maximumtermijn wel bestaat. In de Verenigde Staten en Frankrijk mag een president hooguit twee periodes dienen. Maar zo’n presidentieel systeem is niet op één lijn te stellen met het Nederlandse (en maar goed ook). Amerikaanse en Franse presidenten kunnen niet worden afgezet. Zij blijven vier, respectievelijk vijf jaar zitten. Ook als ze het heel slecht doen, wat nogal eens voorkomt. In Nederland kan de Tweede Kamer het kabinet, en dus ook de premier, op ieder moment naar huis sturen. Vergelijkingen met de VS en Frankrijk gaan volstrekt niet op.

Het lijkt mij veel beter alles te laten zoals het nu is. Je loopt dan wel het gevaar dat iemand maar premier blijft, twaalf jaar of nog langer. Dat moet dan maar. De nadelen van een verandering zijn groter dan de voordelen. De meeste Nederlandse premiers zitten er trouwens tamelijk kort. Marijnen, Cals, Zijlstra, Biesheuvel – om een paar naoorlogse toppolitici te noemen van wie de naam alleen in de geschiedenisboekjes voortleeft – bekleedden hun post slechts korte tijd. Sommigen niet meer dan een paar maanden. Ik denk dat Rutte in historisch perspectief een uitzondering is.