De absoluut, totaal verschrikkelijke dictator leek te zijn uitgestorven. Ik had nooit gedacht dat het infernale kwartet van de rampzalige 20ste eeuw, Hitler, Stalin, Mao en Pol Pot, in de 21-ste alsnog versterking zou krijgen. Na twee wereldoorlogen en een Koude Oorlog leek iedereen genezen van grootse en meeslepende totalitaire dromen. Er was en is uiteraard geen gebrek aan schoelje van kleiner kaliber zoals Saddam Hoesein en Bashar al Assad. Ze deden en doen hun best maar zijn ondanks alles niet van het formaat van bovengenoemd viertal. Die tijd was echt voorbij.

Maar zie, er heeft zich een kandidaat aangediend om het kwartet uit te breiden tot een kwintet.

De schrijver Pieter Waterdrinker die tot voor kort in St. Petersburg woonde komt waarschijnlijk de eer toe de crimineel in het Kremlin als eerste te hebben aangemeld. Andere Rusland-kenners hadden er wel op gehint maar niemands oordeel was zo pregnant en helder als dat van Waterdrinker. ‘Ik zag Poetin spreken en hoorde Stalin’, zei hij tegen zijn Russische vrouw Julia. Het was de aanleiding om zo snel mogelijk hun biezen te pakken en letterlijk alles, huis, boeken, andere bezittingen, achter te laten. Hij weet niet of hij het ooit nog terug zal zien.

Poetin heeft zijn kandidatuur inmiddels kracht bijgezet met de bloedbaden in Boetsja en andere Oekraïense steden en dorpen. De slachtoffers waren voor zover bekend zonder uitzondering burgers. Ze werden in koele bloede vermoord. Die slachtpartijen zouden sinds Stalin deel uit te maken van de Russische militaire doctrine. Ze moeten de bevolking demoraliseren zodat president Volodymyr Zelensky en zijn regering op hun knieën naar de onderhandelingstafel kruipen.

Toch is Poetin vergeleken bij Stalin nog steeds van de tweede garnituur. Stalin voerde jarenlang oorlog tegen zijn eigen bevolking. Miljoenen mensen kwamen om het leven of verdwenen in de strafkampen van de Goelag omdat ze van ‘ burgerlijke afkomst’ waren of als boer een eigen koe en een paar kippen hadden. Hij veroorzaakte bewust hongersnoden waarvan die in de Oekraïne rond de vier miljoen mensen het leven kostte. Deze genocide is onder een eigen naam, de holomodor, de zwartste bladzijden van de geschiedenis in gegaan. (Westerse Stalin-versteher vonden destijds tegen beter weten in dat hij bezig was het paradijs in te richten.)

Poetins kerfstok wordt zeker met de dag langer, maar aan die van Stalin kan hij nog niet tippen.

Het optreden van Poetin heeft ook een ander fenomeen uit lang vervlogen gewaande tijden weer tot leven gewekt. De discussie over de ‘Grote Man’ in de geschiedenis was al tientallen jaren verstomd. De meeste historici waren tot de conclusie gekomen dat ‘structurele factoren’, economie, geografie etc, voor het verloop van de geschiedenis belangrijker zijn dan de zogenaamde Grote Man (zelden een Vrouw). Zo’n Grote Man was meestal een toevalstreffer. Hij kwam aan de macht door een voor hem gelukkige en voor de medemens meestal ongelukkige samenloop van omstandigheden.

(Er waren uiteraard ook Goede Grote Mannen (Winston Churchill, Charles de Gaulle, Franklin Delano Roosevelt, Konrad Adenauer), maar voor de duidelijkheid gaat de schijnwerper hier op de slechte variant.)

De verklaring gaat ongeveer als volgt. Als de geallieerden na de Eerste Wereldoorlog het verslagen Duitsland geen draconische vrede hadden opgelegd, was het met Hitler nooit iets geworden. Als Lenin langer was blijven leven, had hij Stalins greep naar de macht kunnen voorkomen. Als Mao’s rivalen het hoofd koel hadden gehouden, hadden ze hem kunnen uitschakelen. Kortom,  ze wisten te profiteren van de grillen van de geschiedenis en daar vervolgens hun stempel op te drukken.

Kan het Westen voorkomen dat Poetin definitief toetreedt tot de galerij van de Slechte Grote Mannen? Voordat hij de Oekraïne volledig in puin schiet en nog meer onschuldige mensen vermoordt?

Het antwoord: waarschijnlijk niet. We kunnen steeds hardere sancties opleggen, maar dit arsenaal is niet onuitputtelijk. Bovendien moeten we daarbij oppassen ons niet in het eigen vlees te snijden. Daar is niemand, ook Kiev niet, bij gebaat. En natuurlijk moet het Westen de Oekraïne blijven bewapenen, ook met het meest geavanceerde luchtdoelgeschut. Meer kunnen we, helaas, niet doen. Poetin bepaalt de grenzen van wat mogelijk en onmogelijk is. Door het simpele feit dat hij over kernwapens beschikt, daarmee dreigt en het Westen geen kernoorlog wil riskeren.

Het is een gegeven waar de moordpartijen In Boetsja en elders niets aan veranderen. Ondanks alle bezweringen van het tegendeel staat het Westen grotendeels machteloos. Dat wordt bij elke nieuwe terreuractie gecompenseerd met veel en luidkeelse verontwaardiging.  En daar ligt een dictator niet wakker van.

Hier en daar wordt hoopvol gespeculeerd op een coup door gedesillusioneerde Poetin-trawanten. Zij zouden hem afzetten omdat hij teveel schade heeft aangericht en/of ze bang zijn voor hun eigen leven. Dat hoort ook bij de Slechte Grote Man: als de jaknikkers niet langer knikken, worden ze meestal uit de weg geruimd.

Maar zelfs als ze erin slagen zich van Poetin te ontdoen, is het afwachten wie zijn plaats aan die lange tafel inneemt. En er is geen enkele garantie dat de opvolger gematigder zal zijn dan de afgezette dictator. Voor hetzelfde geld doet hij er om zich te bewijzen nog een schepje bovenop.

En nog een ontnuchterend feit: de vier Slechte Grote Mannen stierven met uitzondering van Hitler in bed.