Langdurige oorlogen worden vrijwel altijd beëindigd door onderhandelingen. Op het slagveld ontstaat een patstelling. De partijen komen na uitputtend bloedvergieten tot de overtuiging dat ze de oorlog niet kunnen winnen. En dan verplaatst de strijd zich naar de onderhandelingstafel. Soms schakelen ze een bemiddelaar in die beider vertrouwen geniet. En voor ze gaan onderhandelen willen ze vaak met een slotoffensief extra-terrein winnen, zodat ze bij die onderhandelingen sterker staan.

Er zijn uitzonderingen op deze gang van zaken.Tijdens de Tweede Wereldoorlog besloten de geallieerden bijvoorbeeld dat met Hitler geen zaken vielen te doen. Ze eisten zijn onvoorwaardelijke overgave. Aldus geschiedde. Hitler pleegde in zijn Berlijnse bunker zelfmoord en zijn opvolgers capituleerden.

Vladimir Poetin wordt hier en daar wel met Hitler vergeleken. Ik denk niet dat dit een zinnige vergelijking is en dat het vooral de bodemloze verdorvenheid van de man moet benadrukken. Om maar een verschil te noemen: Poetin heeft kernwapens en die had Hitler niet.

Onvoorwaardelijke overgave is dus in het geval van Poetin geen optie. Het kan op het slagveld nog zo beroerd gaan, hij zal niet capituleren. Om een einde te maken aan de oorlog in de Oekraïne moeten Poetin en Volodymyr Zelensky al dan niet via een bemiddelaar met elkaar onderhandelen.

Vaak gaan aan de echte onderhandelingen ‘verkennende besprekingen’ vooraf. Vertrouwelingen van de leiders tastten meestal in het geheim de mogelijkheden tot een akkoord af. Pas als zij tot de conclusie komen dat een akkoord haalbaar is, kan men de tafel uit de berging halen.

Als we de berichten in de internationale pers mogen geloven, ontbreken de ‘kanalen’ voor die verkennende besprekingen. Dat was anders tijdens de Koude Oorlog. Toen bleven de VS en de Sovjet Unie constant met elkaar in contact. Die uitwisseling van informatie en van wat voor hen wel en niet kon, voorkwam mogelijk fatale confrontaties. Daardoor kon de Cuba-crisis van 1962, toen de wereld, zoals dat heet, ‘balanceerde op de rand van een kernoorlog’, worden opgelost.

(Misschien hebben de Amerikanen die steeds opvallend goed geïnformeerd blijken, ook nu contacten op hoog niveau in het Kremlin. Als dat al zo zou zijn, zullen we dat nu niet te weten komen.)

Intussen schijnt Poetin zijn kaarten te zetten op de intensivering van de oorlog. Zijn leger bestookt met Iraanse ‘kamikaze-drones’ en raketten huizen, energiecentrales, wegen en andere infrastructuur. Kiev is na maanden relatieve rust weer een doelwit. Het doel schijnt 1: het demoraliseren van de bevolking te zijn en 2: een nieuwe vluchtelingengolf op gang te brengen. In het eerste geval zou de murw gebombardeerde bevolking Zelensky dwingen de strijd op te geven en te gaan onderhandelen. Dat is van de kant van de agressor vrijwel altijd wensdenken. Meestal sterkt dit soort terreur een bevolking in haar onverzettelijkheid.

In het tweede geval moet die nieuwe stroom vluchtelingen het leven in de gastlanden ontwrichten en de steun voor Kiev ondermijnen. Er zijn nu al miljoenen vluchtelingen in Polen, de Baltische staten, Slowakije, Duitsland en andere (West-)Europese landen en het is de vraag of het draagvlak sterk genoeg is voor een nieuwe golf. In combinatie met een koude winter,   door het plafond schietende energieprijzen, inflatie en waarschijnlijk een recessie zou de crimineel in het Kremlin hier wel eens succes kunnen boeken. Hij zal vooral kijken naar Duitsland waar met name in het oosten, de voormalige DDR, de steun voor de Oekraïne de laatste tijd snel afbrokkelt. Tot nu toe houdt de regering in Berlijn redelijk de rug recht maar als Poetin de druk opvoert, moeten we nog maar afwachten of en hoe lang de Duitsers dit volhouden.

Poetins belangrijkste troef bij het ondermijnen van de steun voor de Oekraïne is het om de haverklap dreigen met de inzet van kernwapens. ‘En het is geen bluf’, zei hij er de laatste keer bij. Tot nog toe nam het Westen die dreigementen voor kennisgeving aan. Het devies was wel serieus nemen maar niet overreageren. Maar een paar weken geleden bracht de Amerikaanse president opeens de Apocalypse in het spel. De wereld was sinds de Cuba-crisis niet zo dicht bij een kernoorlog geweest, aldus Joe Biden. Armageddon, de finale strijd tussen goed en kwaad voor de wereld ten ondergaat, zou op uitbreken staan.

Wat Biden met die uitspraak beoogde is niet duidelijk. Was het een waarschuwing aan Poetin? Wilde hij de wereld attenderen op de ernst van de situatie? Of was hier sprake van een typische Biden-uitglijer? (Daar heeft de president een handje van, waarna zijn staf steevast laat weten dat hij het niet zo bedoeld had. Afgelopen zomer verklaarde hij dat de VS Taiwan bij een Chinese aanval zou verdedigen. Dat was in strijd met het officiële beleid dat zo’n vastlegging juist vermijdt. De woordvoerders moesten het rechtbreien om later te horen dat hij zijn uitspraak herhaalde.)

Hoe dan ook, met zijn Armageddon-uitspraak verhoogde de president de spanningen. In Duitsland raken ze al in paniek zodra het woord ‘kernwapen’ valt, zodat de roep om te gaan onderhandelen luider wordt. Ook de Franse president Emmanuel Macron die door algehele onvrede en stakingen zwaar onder druk staat, zou de onderhandelingstafel snel willen afstoffen. Als dit het eerste serieuze begin is van verdeeldheid in het westelijke kamp, heeft Poetin zijn zin. Op het slagveld mag het dan niet naar wens verlopen, aan het diplomatieke front heeft hij (vooralsnog) het initiatief.

Misschien is dit te zwartgallig en is door nu onvoorzienbare ontwikkelingen, – overlijden Poetin, ruzie in het Kremlin, massaal deserteren van Russische soldaten -,   een positieve ontknoping mogelijk. Maar zoals de vlag er nu bijhangt, zie ik die onderhandelingen voorlopig niet gebeuren. Poetin heeft nog lang niet genoeg verloren.