Zou het toch nog goedkomen met PvdA/GroenLinks? Die combinatie gaat in de jongste peiling van I & O Research op kop, met een voorsprong van 2 zetels op de VVD en 4 op Nieuw Sociaal Contract (NSC). De vooruitzichten zijn dus tamelijk bemoedigend. Temeer omdat de verkiezingscampagne nog niet eens echt van start is gegaan. Ik bedoel de korte periode waarin de lijsttrekkers al baby’s kussend door het land trekken en avond aan avond op tv met elkaar de degens kruisen. Wat moet dat niet worden als Frans Timmermans dag in dag uit voor alle camerateams zijn broek staat op te hijsen?

Stel nu eens – ik zei: stel – dat de combinatie van progressieve partijen op 22 november als grootste eindigt. Dan krijgt ze in elk geval het voortouw bij de kabinetsformatie. Dat betekent op zich nog niks, zoals de PvdA uit bittere ervaring weet. Drie keer in ruim een halve eeuw kwam zij bij verkiezingen op de eerste plaats zonder in het kabinet te belanden. Dat was in 1971, 1977 en 1982. Tamelijk lang geleden alweer. Maar er is geen enkele goede reden waarom dit niet nog eens kan gebeuren. Immers: de fusiepartij moet partners vinden die opgeteld zorgen voor een Kamermeerderheid. Dat zal niet meevallen.

Het meest voor de hand op die zoektocht ligt natuurlijk een grotendeels links draagvlak. Dat zou naast PvdA/GroenLinks kunnen bestaan uit SP, PvdD, D66, Volt, DENK, ChristenUnie en CDA. In totaal zijn dat acht partijen, maar vooruit. Het kabinet-Den Uyl telde tenslotte vijf regeringspartners en dat heeft niettemin bijna zijn rit uitgezeten.

Helaas: de kans dat deze partijen gezamenlijk voldoende zetels halen is klein. Ik denk niet dat Timmermans en de zijnen zich daarop moeten focussen.

Draagvlak ontstaat er naar verwachting wel als NSC van Pieter Omtzigt meedoet. Dan kun je mogelijk zelfs nog een paar partijtjes (DENK? SP? PvdD?) uit bovenstaande ‘progressieve’ coalitie missen.

Toch vrees ik dat het niet mee zal vallen Pieter over te halen aan zo’n avontuur te beginnen. In zijn hart is Omtzigt vooral een conservatief. Heel wat linkse kiezers schijnen met hem te dwepen, maar ik denk dat ze dat ten onrechte doen. Met het mes op de borst zal hij eerder kiezen voor partijen op de rechtervleugel.

Gelukkig valt het ook niet mee een puur rechtse coalitie te vormen. NSC, VVD en BBB krijgen samen vermoedelijk evenmin genoeg zetels. De PVV erbij betrekken lijkt me ingewikkeld, omdat Omtzigt die partij al een paar keer heeft uitgesloten. De rechtse partijen kunnen dan misschien wel wat aanrommelen met JA21 en wie weet zelfs het CDA. Maar zo’n coalitie is niet ideaal.

Dit wetend kan Timmermans aansturen op een samenwerking van links en rechts. Goede ervaringen daarmee zijn schaars, maar ze zijn er wel. Zo geldt Paars I (PvdA, VVD, D66) als een van de beste kabinetten van de vorige eeuw. Rutte II, waarin VVD en PvdA samenwerkten, was daarentegen een totale mislukking. Vooral de PvdA (29 zetels verlies in 2017) zal met veel ongenoegen aan dit kabinet terugdenken.

Desondanks lijkt me dit de enige reële manier voor Timmermans om premier te worden, iets wat hij dolgraag zegt te willen. Ik neem aan dat alle betrokkenen diep zullen moeten zuchten voor ze ‘ja’ zeggen tegen zo’n links/rechtse regering. Maar het zou wel passen bij de Nederlandse traditie van pappen en nathouden en compromissen sluiten. Het zou ook een uitweg bieden uit de te verwachten ellenlange formatie.

Uiteraard zal Timmermans met een dergelijk monsterverbond alleen instemmen ‘om erger te voorkomen’. Op een puur rechts kabinet zit zijn aanhang uiteindelijk ook niet te wachten. Bovendien kan hij alleen akkoord gaan met een kabinet van tegengestelde idealen als hij daarin zelf de leiding krijgt. Hij zou dan immers omgeven zijn door partijen die eigenlijk liever iets anders gewild hadden.

Nou ja, hij moet vanzelfsprekend eerst de verkiezingen nog eens zien te winnen.