De firma Marijnissen gaat langzaam maar zeker richting faillissement. Er is zoveel gedonder in de tent dat de SP in veel gemeenten niet kan deelnemen aan de Gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar maart. De kandidatenlijsten in Rotterdam en Utrecht dreigen niet te worden goedgekeurd door het hoofdbestuur. Er staan te veel radicale leden op. En ook in andere plaatsen is het hommeles. Inmiddels zijn 33 leden de partij uitgegooid. Heeft vader Jan M. de greep op zijn onderneming verloren?

De meeste geroyeerde leden komen uit de voormalige jongerenorganisatie Rood of het aanverwante Marxistisch Forum. Zoals vrijwel alle jongerenorganisaties zijn ze radicaler dan de moederpartij. Rood (1049 leden) wil revolutie, desnoods met geweld (wat is een revolutie zonder geweld?). Als het kapitalisme weigert vanzelf ten gronde te gaan, zouden ‘gewapende milities’ (wat heb je aan ongewapende?) een handje kunnen helpen. En dat Forum zal met enige doctrinaire nuances wel op dezelfde lijn zitten.

Daar komt natuurlijk nooit wat van, dus laat ze, zou je tegen het hoofdbestuur willen zeggen. Oproerkraaien hoort er bij. Het gaat wel weer over als de puistjes weg zijn, de baarden meer zijn dan wat pluizig dons op de jongenskaken en de baantjes lonken. Per slot van rekening is de SP ooit begonnen als een maoïstische club. Maar dat kan kennelijk niet meer in een partij waar vader Jan M. regelmatig met de knoet zwaaide. Lidmaatschap van zowel Rood als het Marxistische Forum is inmiddels verboden. Ze gelden als afzonderlijke partijen en SP-leden mogen geen lid zijn van een tweede partij.

Die fixatie op de eigen navel is een onmiskenbaar teken dat een partij in een existentiële crisis verkeert. Men is zo met zichzelf bezig dat het zicht op de buitenwereld is vertroebeld. De meeste kiezers zal het geen moer kunnen schelen wat er met de partij van Jan en Lilian gebeurt. Hier en daar zal er ook wel leedvermaak zijn. Grote mond over alles wat er mis is in dit land en de wereld en er zelf een puinzooi van maken. Zoals zo vaak bij links. Maar voor de aanhangers en sympathisanten is het een treurig schouwspel.

Het is nog niet eens zo gek lang geleden dat de SP een factor van belang was. Op het hoogtepunt, bij de verkiezingen van november 2006, haalden ze 25 zetels en waren ze de derde partij. Vier jaar later waren ze in de peilingen zelfs de grootste en leek de zetbaas van Jan, lijsttrekker Emile Roemer, het Torentje te kunnen betrekken. Zelfs in het buitenland vond men het een opmerkelijk fenomeen en stuurde men verslagevers om de nakende revolutie in de polder in de gaten te houden. Enfin, de verkiezingen werden een deceptie en de brave Roemer zonk weg in een depressie. Daarna is de lange mars bergafwaarts ingezet.

Politieke wetenschappers zullen tzt hun licht laten schijnen op de oorzaken van de neergang. Het lijkt mij een aardig promotieonderwerp. Maar we kunnen er hier alvast een paar aanstippen. Heibel stoot kiezers af. Net als de te harde hand waarmee steevast de tucht wordt hersteld. Het verbieden van afwijkende standpunten is eveneens een zwaktebod. Een partij die leden wegschopt omdat ze niet altijd in de pas willen lopen en soms de eigen mening weigeren in te slikken, vertoont totalitaire trekjes. Dat valt nooit goed, zelfs niet bij de eerder genoemde sympathisanten. En op den duur, als electoraal de gure tegenwind opsteekt, houdt ook de harde kern het voor gezien. Als dan niet snel de bakens worden verzet, is er geen redden meer aan.

Een familiebedrijf moet regelmatig in de top vers bloed van buiten toe laten. Dat verruimt de blik, brengt nieuwe inzichten en hopelijk nieuw elan. Automatische opvolging, in dit geval van vader Jan op dochter Lilian, pakt vaak slecht uit. Continuïteit lijkt aantrekkelijk maar is funest als de klad er al inzit en de boodschap steeds minder aanslaat. Lilian doet het in de Tweede Kamer niet eens zo slecht, maar voert een tot verliezen gedoemde strijd. Het merk Marijnissen – politiek is ook wat ze in de reclamewereld ‘branding’ noemen -, is niet langer een winnaar.

Je kan dat betreuren. De SP kon en kan bogen op goede Kamerleden. Zonder de vasthoudendheid van Renske Leijten (en Pieter Omtzigt) was het toeslagenschandaal vermoedelijk niet boven water gekomen. Maar hoe belangrijk ook, – daarover geen misverstand -, zo’n succes is te incidenteel om lang op te kunnen teren. De SP is groot geworden als actiepartij, maar is daar teveel in blijven hangen. Ze zijn de populisten van links. Inderdaad wat constructiever en effectiever dan de kompanen op rechts, maar uiteindelijk als potentiële bestuurspartij op landelijk niveau niet serieus te nemen.

De SP zal waarschijnlijk verkommeren tot een splinter zonder perspectief. Zelfs in de fusieplannen van de PvdA en GroenLinks komt ze niet voor. De Marijnissen-socialisten zouden niets meebrengen waar die nieuwe linkse partij iets aan heeft. (Vooropgesteld dat die partij er ooit komt, natuurlijk.)

Het faillissement lijkt inderdaad onafwendbaar.