Sinds de Russische invasie van de Oekraïne heeft het Westen de gelederen opmerkelijk goed gesloten weten te houden. Onder leiding van de VS deed iedereen mee. Sommigen met meer enthousiasme dan anderen, Duitsland, Frankrijk, en met Hongarije als uitzondering, maar de solidariteit was opmerkelijk. Er waren wel pessimisten, of realisten, wat u wil, die zich afvroegen hoe lang die standvastigheid zou duren. Wat zou men doen als de oorlog zich lang zou voortslepen en echte offers zou vergen?

Polen was met de Baltische staten het meest uitgesproken en onwankelbaar in zijn steun aan de Oekraïners. Warschau stuurde bijna zijn volledige wapenarsenaal naar Kiev en nam honderdduizenden vluchtelingen op. De Polen namen tevens de kans waar om anderen die hun waarschuwingen over de intenties van Vladimir Poetin hadden weggewuifd, stevig onder handen te nemen. Met name de Duitsers kregen de wind van voren. Berlijn had zich afhankelijk gemaakt van het goedkope Russische aardgas, zijn defensie verwaarloosd en in het algemeen een ontstellende naïviteit tegenover Moskou aan de dag gelegd. De populistische PiS-regering die in de EU weinig goodwill had wegens het schenden van de rechtsstaat, kon eindelijk eens het morele ros bestijgen.

En nu beginnen uitgerekend de Polen dat eenheidsfront en daarmee hun eigen net verworven prestige te ondermijnen. Warschau dreigt de wapenleveranties aan Kiev te staken en de vluchtelingen minder ruimhartig te steunen. Die dreigementen, want dat zijn ze, gingen vergezeld van uitspraken door PiS-leiders die je eerder van de Russen dan van een vriend en bondgenoot zou verwachten. President Andrzej Duda vergeleek de Oekraïne met iemand die verdronk en zijn redder dreigde mee te sleuren in de dood. Collega Volodymyr Zelensky beschuldigde de Polen er op zijn beurt van ‘Moskou in de kaart te spelen’.

Waarom doet de Poolse regering dit? En hoe serieus moeten we het nemen?

De Polen gaan over een paar weken naar de stembus en PiS staat er in de peilingen niet florissant voor. De traditionele achterban, de machtige boeren, mort. Sinds Moskou het ‘graanakkoord’ met Kiev heeft opgezegd, gaat de Oekraïense graanexport niet meer over de Zwarte Zee maar vooral via Polen naar de afnemers. Veel van dat graan kwam op de Poolse markt en dat was volgens de boeren oneerlijke concurrentie. De EU gaf de boeren gelijk en trok de portemonnee. Die compensatie is inmiddels gestaakt omdat er volgens Brussel inmiddels geen sprake meer is van te goedkoop Oekraïens graan. Enfin, de boeren boos en PiS electoraal in de problemen.

Voor het Westen zijn die verkiezingen de voor de hand liggende verklaring. De PiS-leiders moeten hun spierballen laten rollen. En daarom moeten we de zaak niet overdrijven, aldus minister-president Mark Rutte de afgelopen week tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. In de meeste Europese hoofdsteden en Washington schijnt men er ook zo over te denken. Van een mug vooral geen olifant maken. Dat lijkt nu ook in Warschau te zijn doorgedrongen. Het hele gedoe zou een ‘misverstand’ zijn. Dat zal best maar het maakt geen sterke indruk.

Haarscheurtjes kunnen nog dicht gesmeerd worden en in Warschau weten ze beter dan wie ook dat de vijand in Moskou zit en alles zal aangrijpen om een wig te drijven tussen Kiev en zijn bondgenoten. Dat laatste schijnt nu de strategie van Poetin te zijn geworden. Op het slagveld kan hij de oorlog niet winnen, maar aan het diplomatieke front liggen er kansen. Diplomatie is voor hem voortzetting van de oorlog met andere middelen.

En Poetin heeft de tijd. Dat is vermoedelijk een van de weinige grote voordelen die een dictator heeft boven een democratisch gekozen regeringsleider. Hij hoeft geen rekening te houden met de luimen van kiezers en een mogelijke nederlaag in het stemlokaal. Hij kan wachten tot het politieke tij in zijn voordeel keert. Het is onderhand een open deur dat Poetin wacht op de Amerikaanse presidentsverkiezingen van volgend jaar. Als Donald Trump wint, gaat in het Kremlin de vlag uit. Trump heeft verklaard dat hij  ‘binnen 24 uur’  een einde aan de oorlog zal maken. Zo snel zal het zelfs met Trump niet gaan, maar Poetin kan er in dat geval vanuit gaan dat de buit binnen is. En mocht Trump verliezen, kan hij hopen op groot tumult en zelfs onlusten, omdat the Donald zijn nederlaag waarschijnlijk opnieuw niet zal accepteren.

Op dit moment waait de wind in Washington nog ten gunste van Kiev. De meeste Republikeinen steunen nog steeds het beleid van de Democratische president Joe Biden. Dat verzekerden ze Zelensky die in de VS was voor de vergadering van de VN in New York en daarna Washington aandeed. Maar een groep rabiate Trumpers is druk doende de broze eensgezindheid te saboteren. Ze voelen er niets voor om een mogelijk  ‘eindeloze’ oorlog te blijven financieren. In die stemming maakt Washington zich op voor het jaarlijkse armpje drukken over de bevriezing van de overheidsuitgaven (‘shut down’), een vorm van chantage waarmee de Republikeinen de regering concessies willen afpersen. Meestal loopt dat met een sisser af, maar het nieuwe steunpakket van 24 miljard dollar voor Kiev zou dit keer wel eens kunnen sneuvelen.

Na de aanvaring met de Polen en de partijpolitieke schermutselingen In Washington zal Zelensky niet erg optimistisch zijn teruggekeerd naar Kiev. De bondgenoten zullen hem nu nog niet in de steek laten, maar het einde van de vanzelfsprekende solidariteit dreigt dichterbij te komen.