In de kabinetsformatie worden weliswaar ‘goede vorderingen’ gemaakt, maar klaar zijn ze voorlopig nog niet, schrijven de informateurs Johan Remkes en Wouter Koolmees aan de Tweede Kamer. We zijn inmiddels de 250e formatiedag gepasseerd, maar een nieuw kabinet mogen we de eerste weken nog niet begroeten. De kans dat dat voor Kerstmis het geval zal zijn, wordt steeds kleiner.

Hoe is het toch mogelijk dat het allemaal zo ontzettend lang duurt? In de eerste plaats natuurlijk doordat ze er maanden en maanden over hebben gedaan om uit te vogelen wie met wie zou moeten regeren. Maar toen ze daar tenslotte uit waren (dezelfde partijen als in Rutte III), schoot het nóg niet op. Inmiddels praten de vier beoogde coalitiepartners ook al weer maanden over een nieuw regeerakkoord, kennelijk zonder te kunnen besluiten wat daar in moet.

Misschien komt dat wel doordat VVD, D66, CDA en ChristenUnie zich hebben voorgenomen het regeerakkoord zo beknopt mogelijk te houden. Want dan sta je voor de vraag: wat moet we er wel in opnemen en wat kan er buiten blijven? Daarover kun je eindeloos doorpraten.

Vroeger, in de goede oude tijd, werd er niet op een paginaatje meer of minder gekeken. Het regeerakkoord van Rutte II bijvoorbeeld telde niet minder dan 82 pagina’s. Toch was de formatie van dit kabinet in recordtijd gepiept. Nu durven de vier onderhandelaars waarschijnlijk geen stuk te presenteren dat meer dan tien bladzijden bevat. Anders gaat iedereen nog denken dat je bij voorbaat alles hebt dichtgetimmerd. Dat zou faliekant in strijd zijn met de zo gewenste ‘open bestuurscultuur’. Stel je voor, zeg!

Misschien moeten de formerende partijen gewoon eens ophouden met de illusie dat er zoiets als een open bestuurscultuur zou kunnen bestaan. Regeerakkoorden, sprak premier Ruud Lubbers ooit (en hij kon het weten), zijn ‘gestold wantrouwen’.

De uitspraak van de (inmiddels overleden) Lubbers is al decennia oud, maar ik denk niet dat er veel is veranderd. Als de vier partijen in het regeerakkoord niet de ruimte krijgen om afspraken te maken, dan zullen ze dat elders wel doen. Niemand gelooft toch serieus dat ze alleen op hoofdlijnen een overeenkomst sluiten en het uitwerken daarvan aan de nog te benoemen ministers overlaten?

Dat de formatie zoveel tijd in beslag neemt valt alleen te verklaren doordat de onderhandelaars zich suf overleggen hoe je gedetailleerde deals kunt sluiten zonder dat iemand straks kan zeggen dat alles is ‘voorgekookt’. Zoals iedereen weet die wel eens iets heeft geschreven, is kort formuleren veel moeilijker dan pagina’s lang volkletsen.

Dus hou toch op met die fictie van openheid en dualisme. Rutte IV wordt gewoon Rutte III, maar dan vier (of vijf) jaar later. Geen mens verwacht iets anders. Nou ja, behalve heel naïeve mensen dan.