Decennialang bepaalde het CDA (vandaag in Nijkerk bijeen) de gang van zaken in de Nederlandse politiek. ‘We rule this country,’ zei een christendemocratisch Kamerlid in de jaren tachtig. Maar die tijd is voorbij, zo goed als zeker definitief. Een dikke tien jaar geleden had het CDA meer dan veertig Kamerzetels, nu zijn het er nog maar veertien. En als je de opiniepeilers mag geloven worden het er steeds minder, zeker sinds de populaire, in sommige kringen bijna heilig verklaarde Pieter Omtzigt de partij heeft verlaten. In de polls houdt het ooit almachtige CDA nog maar zes tot acht Kamerzetels over. Daarmee zou het bijna net zo groot, of liever gezegd net zo klein zijn als de ChristenUnie. Een splinterpartijtje.

Is tegen die ontwikkeling nog iets te doen? Volgens mij niet echt. De ontkerkelijking in Nederland is zo ver voortgeschreden dat er nauwelijks nog ruimte bestaat voor een op religie gebaseerde volkspartij. Het is trouwens de vraag of je het CDA zo mag noemen. Natuurlijk, de eerste letter staat voor ‘Christen’ (Christen-Democratisch Appel). Maar hoeveel CDA-toppers kun je nog als gelovig aanmerken? Fractievoorzitter Pieter Heerma is een agnosticus. Partijleider Wopke Hoekstra sprak in een interview ooit de hoop uit dat God bestaat. Dat betekent dat hij er serieus rekening mee houdt dat dat niet het geval is. Het CDA is eigenlijk alleen nog in naam christelijk. De partij staat dan ook al decennia open voor leden met andere religieuze overtuigingen, zoals moslims en hindoes.

Los van de christelijke inspiratie is het CDA een tamelijk conservatieve partij, sterk gericht op de plattelandsbevolking. En die bevolking zoekt haar heil steeds meer elders. Bij de BoerBurgerBeweging bijvoorbeeld, die het in de opiniepeilingen wél goed doet. Het CDA is dan weliswaar nog steeds een regeringspartij, maar meer dan een bijwagen van de VVD zal ze niet meer worden. De tijd dat de partij een allesbepalende rol speelde in de landspolitiek is voorgoed verleden tijd. Het CDA mag aanschuiven en blij zijn dat het überhaupt nog  meehobbelt.

Wellicht zouden de christendemocraten nog te redden zijn als Omtzigt terugkeert. In zijn eentje was hij bij de laatste verkiezingen goed voor zo’n vijf Kamerzetels. Maar het lijkt mij uiterst onwaarschijnlijk dat deze nationale politieke held zin heeft het opnieuw te proberen bij het CDA. Hij is het laatste jaar inhoudelijk flink afgedreven van de moederpartij. Met zijn onverzoenlijke standpunten leunt hij aan tegen het rechtse populisme. Zou hij bereid zijn die standpunten te laten varen om de half failliete CDA-boel over te nemen (en daarmee zijn fans tegen zich in het harnas te jagen)? Ik weet eigenlijk wel zeker van niet. Trouwens, stel dat hij het wel doet, kan het CDA nog regeren (dus compromissen sluiten) met zo’n betweter in de cockpit? Ik vermoed dat het zichzelf dan veroordeelt tot de oppositiebankjes. Dat kan toch nooit de bedoeling zijn van Wopke en co? Die zullen zo lang mogelijk blijven pretenderen dat ze nog belangrijk zijn.