Israel heeft een bondgenoot door dik en dun. Vooral dankzij de VS heeft de Joodse staat kunnen overleven. Op de Europeanen kunnen de Israeli’s uiteindelijk niet rekenen. Met uitzondering misschien van Duitsland dat gezien zijn verleden weinig anders kan. Het antisemitisme dat in veel landen ondanks de holocaust nog altijd smeult en zoals nu weer oplaait, rechtvaardigt het bestaan van een eigen staat. Ook omdat de rest van de wereld, het ‘globale zuiden’, voorheen de Derde Wereld, vaak niet eens moeite doet om zijn antisemitisme te verbergen. Vandaar dat Jeruzalem de schouders ophaalt als de VN weer eens een anti-Israel-resolutie aanneemt.
De VS is om die reden de enige staat die invloed heeft op Israel, maar die invloed moet niet overdreven worden. Washington kan ‘dringend’ adviseren maar Jeruzalem heeft soms de neiging dit advies naast zich neer te leggen. Sinds Benjamin Netanyahu met zijn extremistische kornuiten de lakens uitdeelt, gebeurt dat steeds vaker. ‘De staart kwispelt de hond’, noemen ze dat in de VS.
Sinds de pogrom van 7 oktober en de Israëlische aanvallen op Gaza moet de VS zien te voorkomen dat de brand overslaat naar de rest van de regio. Iran mag het vuur niet verder aanblazen. Zijn bondgenoten in Libanon (Hezbollah), Syrië en Jemen, samen de ‘as van verzet’, moeten buiten de oorlog worden gehouden. Daarom stuurde de Amerikaanse president Joe Biden twee Amerikaanse vliegdekschepen met begeleidende eskaders naar het oosten van de Middellandse Zee. Als waarschuwing aan de ayatollahs in Teheran dat ze niet op rare gedachten moeten komen.
De VS is nog steeds met afstand de enige militaire supermacht, maar zelfs voor Washington dreigt overbelasting. Er zijn te veel bestaande en potentiële brandhaarden. De Oekraïners proberen Vladimir Poetin zich van het lijf te houden. China loert naar Taiwan. In de Afrikaanse Sahel dreigen chaos en anarchie waardoor nieuwe stromen vluchtelingen op gang zullen komen. Als de geopolitieke situatie zo onoverzichtelijk is en niemand er grip op lijkt te hebben, verwijzen de geleerden graag naar de aanloop van de Eerste Wereldoorlog. Geen Europese grootmacht, Duitsland, Engeland, Frankrijk, het Habsburgse Rijk, wilde oorlog. Men ‘struikelde’ er als het ware in.
Of de situatie nu te vergelijken is met de toestand toen, weet ik niet. Waar het om gaat, is de dynamiek. Een misverstand, een ongeluk, een botsing tussen twee straaljagers, een per abuis afgeschoten raket, kunnen een onbeheersbare kettingreactie ontketenen. En dan zijn de poppen inderdaad aan het dansen.
Als hoeder van de liberale wereldorde staat de VS er vrijwel alleen voor. Aan Europa heeft Washington zoals meestal weinig tot niets. De EU laat bij elke crisis vooral zien hoe verdeeld ze is. De eigen achtertuin, de Balkan, Servië en Kosovo, enigszins op orde houden, gaat ondanks alle praats over de ‘EU als geopolitieke macht’ de krachten al te boven. Maar intussen wel druk doen over ‘uitbreiding en verdieping’, alsof nieuwe leden de verdeeldheid en dus machteloosheid niet verder zullen vergroten.
Natuurlijk is het ook met betrekking tot het beleid tegenover Israel verdeeldheid troef. Vorige week kwamen de lidstaten in Brussel na het gebruikelijke eindeloze gesteggel tot een compromis dat niet meer was dan, zoals mijn grootvader placht te zeggen, een natte scheet. Over de inhoud hoeven het dus niet te hebben. Van belang is alleen dat ze er voor de zoveelste keer niet in slaagden eensgezind met een redelijk helder standpunt te komen.
De taak voor president Joe Biden is even duidelijk als moeilijk. De VS moet Jeruzalem steunen en bij de teugel houden. En tegelijk moet Biden de andere belangen in het Midden-Oosten, de banden met Saoedi-Arabië, de Golfstaten, vooral Qatar waar Hamas zijn hoofdkwartier heeft, Egypte en Jordanië in het vizier houden. Het is balanceren op het slappe koord, terwijl bovendien in eigen land de Republikeinen van Donald Trump bezig zijn het koord door te snijden. En Poetin en zijn Chinese vriend voor het leven Xi Jinping in de coulissen grijnzend toekijken.
Om te voorkomen dat een probleem je boven het hoofd groeit, wordt vaak aangeraden het op te delen in behapbare brokken. Je moet prioriteiten stellen zonder het totaalbeeld uit het oog te verliezen. In dit geval betekent het dat de VS nu Israel moet proberen af te houden van doldrieste avonturen.
Biden heeft de pech dat hij het moet doen met Benjamin Netanyahu als partner. De Israëlische premier is een door en door onbetrouwbaar, van elk fatsoen gespeend sujet dat zelfs in deze mede door hem veroorzaakte existentiële crisis voornamelijk bezig is met het eigen politieke overleven. (Het afgelopen weekend probeerde hij het inlichtingenfiasco van 7 oktober volledig in de schoenen te schuiven van de geheime diensten. Pas na grote ophef verwijderde hij de betreffende tweet).
Een bondgenoot en publique tot de orde roepen is onder normale omstandigheden al moeilijk, laat staan in een oorlog. Maar je mag aannemen dat Biden achter de schermen de Israëlische regering en met name de premier onder druk zet. De steun van de VS betekent geen carte blanche, geen vrijbrief om in Gaza een humanitaire catastrofe aan te richten. Hamas definitief uitschakelen, het doel van de operatie, is het najagen van een hersenschim want er zal altijd een andere Hamas opstaan. Ook daar moet Jeruzalem van doordrongen worden. Want de wereldopinie zal een debacle in Gaza ook de VS, de grote beschermer, aanwrijven. En dat kan de VS zich gezien zijn andere belangen niet veroorloven.
Geef een reactie