De Franse president Emmanuel Macron was de afgelopen dagen op bezoek in Duitsland. Die bezoeken over en weer zijn een ritueel waarin de Frans-Duitse vriendschap wordt bevestigd. Dat is belangrijk, want de as Berlijn-Parijs is de drijfstang van de EU. De laatste tijd loopt die niet gesmeerd, ook omdat Macron en Bondskanselier Olaf Scholz niet goed met elkaar overweg kunnen. Macron wil bijna altijd en op bijna alle terreinen meer dan Scholz.

Macron greep het bezoek aan om weer voor meer Europese soevereiniteit te pleiten. Dat maakt in Duitsland veel enthousiasme los, want dat zijn ze van de eigen regeringsleider niet gewend. Scholz is, wat je noemt, een ‘onderkoelde persoonlijkheid’. Waarschijnlijk is hij ook moe van de grote woorden van Macron: meeslepend, daar niet van, maar inzake haalbaarheid ben je bij de president aan het verkeerde loket.

De heren schreven wel een stuk voor de Britse zakenkrant the Financial Times, vol welwillende frases, omdat ze kennelijk niet de indruk wilden wekken dat ze voor Jan Doedel bij elkaar hadden gezeten.

Alles als altijd, zou je kunnen zeggen.

Toch gebeurde er iets belangwekkends. Althans, daar lijkt het op.

De Russen beschieten en bombarderen op dit moment Oekraïense steden, waaronder Charkiv, vanaf bases net over de grens. Die bombardementen maakten de afgelopen dagen tientallen burgerslachtoffers en vernietigden op grote schaal elektriciteitscentrales en andere vitale infrastructuur. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky wil daarom westerse wapens inzetten tegen die Russische steunpunten. Helaas is er een probleem: de bondgenoten eisen vanaf het begin van de oorlog dat die wapens niet tegen Russisch grondgebied worden ingezet. Maar inmiddels is de nood zo hoog dat Zelensky van die voorwaarde af wil.

De belangrijkste bondgenoten zitten met een dilemma. Kiev mag de oorlog niet verliezen, – en bij voorkeur winnen -, maar de oorlog mag onder geen beding escaleren. Vladimir Poetin dreigt graag met zijn kernwapens. Maar de situatie aan het front is inmiddels zo benard dat de Britten en Fransen gehoor willen geven aan Zelensky’s smeekbede. Alleen, de VS en Duitsland zijn nog niet bereid tot deze stap. De crimineel in het Kremlin mag niet geprovoceerd worden.

In Washington lijkt nu beweging in dit standpunt te komen. Minister van buitenlandse zaken Antony Blinken liet weten het verzoek in overweging te nemen. Dat betekent niet automatisch dat president Joe Biden voor akkoord tekent, maar het is op zijn minst niet onaannemelijk dat hij het advies van Blinken volgt.

Scholz heeft de gewoonte ontwikkeld om in deze oorlog te doen wat Biden doet. Dat noemt hij ‘afstemming’, maar je kunt het beter wegduiken achter de brede rug van Uncle Sam noemen. En inderdaad, ook nu lijkt Scholz de Amerikanen te willen volgen. De inzet van wapens tegen militaire doelen in Rusland zou hij niet meer categorisch af willen wijzen.

Althans, dat zou je kunnen opmaken uit zijn reactie op Macrons pleidooi voor de inzet van westerse wapens tegen steunpunten in Rusland. Wat precies zei Scholz? ‘Oekraïne heeft volgens het volkenrecht alle mogelijkheden om te doen wat het doet’. Bij alles wat Scholz orakelt, komen de exegeten in actie en hun lezing is dat hij zijn onwrikbare ‘nein’ heeft opgegeven. Er zou geen ‘rode lijn’ meer zijn; die was nu ‘roze’ geworden. Vragen om opheldering werden afgewimpeld, maar het zou een belangrijke stap zijn.

Stel, dat Scholz zijn rode lijn inderdaad heeft verwaterd, wat betekent dat in de praktijk? Hij zou vermoedelijk geen bezwaar aantekenen als Zelensky Amerikaanse, Britse en Franse wapens inzet. Iedereen weet dat Berlijn dergelijke wapens niet naar Oekraïne heeft laten gaan. Het enige wapen uit het Duitse arsenaal dat daarvoor in aanmerking komt, de Taurus-kruisraket, weigert Scholz nog steeds te sturen. Kortom, is de rode lijn wel roze geworden?

Waarnemers vermoeden dat de druk op Scholz verder zal toenemen om de Taurus toch te leveren. Twee van de drie regeringspartijen, de Groenen en de liberale FDP, dringen er al maanden op aan, evenals de grootste oppositiepartij, de CDU/CSU. Scholz’s eigen sociaaldemocratische SPD is verdeeld, met een meerderheid tegen levering. Met zijn reactie op Macron zou hij de weifelaars in eigen gelederen rijp willen maken voor een koerswisseling. Het beste wat je ervan kan zeggen is: het zou kunnen, valt niet uit te sluiten, we zullen zien.

Het eventuele nieuwe standpunt blijft trouwens nog wel even ‘in de week liggen’. De SPD voert voor de Europese verkiezingen van volgende week campagne als ‘vredespartij’. Scholz’s partij staat er evenals de FDP en in mindere mate de Groenen in de peilingen beroerd voor; de SPD schommelt rond de 15 procent, de Groenen liggen bij 13 à 14 procent en de FDP mag blij zijn met 5 procent. Scholz zelf is met afstand de minst populaire kanselier ooit maar hoopt er als ‘vredeskanselier’ nog iets van te maken.

Terwijl Berlijn wikt, dreigt het voor Oekraïne meer dan ooit ‘erop of eronder’ te worden. De situatie aan het front rond Charkiv en in de stad zelf verslechtert met de dag. Er is een enorm munitietekort, de Russen beheersen steeds vaker  het luchtruim, de troepen zijn uitgeput en nieuwe rekruten nog niet inzetbaar. Nog altijd is het moreel van de bevolking ongebroken, maar iedereen loopt na ruim twee jaar op zijn tandvlees. Zelensky houdt stand, maar de wanhoop sluipt dichterbij. Poetin kan de oorlog misschien niet winnen, maar Kiev dreigt wel te verliezen. En wat we zeker nu niet mogen vergeten: ze vechten ook voor ons.