Sinds, en zelfs tijdens, de coup (?)/rebellie (?)/muiterij (?), doorhalen wat niet is gewenst, van Jevgeni Prigozjin vliegen de speculaties ons om de oren. Ik kijk en luister het liefst naar deskundigen die beklemtonen dat ze (nog) weinig weten en zich niet overgeven aan oeverloze speculaties. Mijn ervaring is dat dat je dan, bij alle waardering voor de deskundigheid van eigen bodem, goed af bent met Duitse experts. Soms is het een voordeel wanneer je denkt dat je als land een speciale band hebt met Rusland.

In discussies, talkshows en speciale uitzendingen op de Duitse tv tekende zich snel op hoofdlijnen een consensus af. De positie van Vladimir Poetin is verzwakt, mogelijk het begin van het einde, en het zal zeker enige uitwerking hebben op de oorlog in de Oekraïne. Maar in hoeverre, Poetins positie, en hoe, de oorlog, wist niemand. Er was een journalist, geen deskundige, die meende dat de actie van Prigozjin doorgestoken kaart was. Het zou Poetins positie juist versterken. Die opvatting werd even beleefd als resoluut afgeserveerd.

De grote vraag is natuurlijk wat Poetin gaat doen. Russen hebben door de eeuwen heen behoefte aan een sterke tsaar, dat heb ook ik overgehouden aan lessen over de Russische geschiedenis. (Mijn buurman was enige jaren de eminente historicus J.W. Bezemer, met zijn vriend Karel van het Reve destijds de grote Rusland-deskundige. Zijn Geschiedenis van Rusland is nog steeds een standaardwerk. Bezemer voorzag me regelmatig van leestips).

Poetin presenteert zich graag als sterke man. Met ontbloot bovenlijf te paard, een tegenstander in de houdgreep op de judomat en van tijd tot tijd het  bargoens van de ruige jongen uit de Peterburgse onderwereld. Dat image zou forse schade hebben opgelopen. En kan hij die schade nog repareren? Tenslotte gaat het om zijn overleven, niet alleen politiek. Past hij in het rijtje grote voorbeelden, Ivan de Verschrikkelijke, Peter de Grote, Katharina de Grote, en de Rode Tsaar, Jozef Stalin? Of is hij eerder van het kaliber van de zwakke laatste tsaar, Nicolaas II, die in de nasleep van de Revolutie in 1918 met zijn gezin door communisten werd vermoord?

Die vraag concentreert zich op twee kwesties. Wat gaat Poetin doen met Prigrozjin en hoe gaat hij de oorlog verder voeren?

Om met de eerste te beginnen: de Wagner-baas is zijn leven niet zeker. Poetin heeft hem een verrader genoemd die hard gestraft moet worden. Ballingschap in Wit-Rusland kan je geen harde straf noemen. Niemand weet waar Prigozjin momenteel uithangt. Hij is van de radar verdwenen. Maar zolang hij in leven is, blijft hij een bedreiging voor Poetin en zijn trawanten. Stalin wist daar wel raad mee. Hij gunde zijn grote rivaal Leo Trotski jarenlang geen rust en liet hem uiteindelijk in 1940 in Mexico vermoorden. Als Poetin enigszins uit Stalins hout is gesneden, zou ik, als ik Prigozjin was, geen oog meer dicht doen.

Belangrijker nog is de vraag wat Poetin en zijn generaals in de Oekraïne gaan doen. De tragifarce van afgelopen zaterdag zou, aldus de deskundigen, wel eens een funeste invloed kunnen hebben op het toch al wankele moreel van de troepen. De Wagner-baas heeft de oorlog een zinloze onderneming genoemd. In tegenstelling tot wat Poetin beweert, vormt de Oekraïne geen enkel gevaar voor Rusland. In Kiev zijn geen fascisten aan de macht die het gemunt hebben op Moskou. Als soldaat wil je nooit sneuvelen en helemaal niet voor een zinloze oorlog en een ‘kliek graaiers in Moskou’ (Prigozjin). Voor Kiev zou de oorlog een positieve wending kunnen nemen, al zullen ze zich daar en in het Westen niet rijk rekenen.

Voor hetzelfde geld treedt de kat in het nauw-theorie in werking. Volgens die theorie wil Poetin bewijzen dat zijn positie niet is verzwakt en hij nog steeds de onaantastbare sterke man is. Daartoe gaat hij de oorlogsinspanningen opvoeren, inclusief de luchtaanvallen op burgerdoelen. Duitse deskundigen, maar vermoedelijk ook andere, vrezen vooral dat hij de kerncentrale in Zaporizja zal opblazen. De centrale is in Russische handen en Moskou heeft die vrees bewust niet willen wegnemen.

En er is een precedent. Een paar weken geleden werd de stuwdam in de rivier de Dnjepr opgeblazen. Aanvankelijk liet het Westen nog in het midden wie dat op hun kerfstok hadden. Kennelijk wilde men de Russen niet zonder keiharde bewijzen beschuldigen. Maar inmiddels gaat men ervan uit dat de Russen er achter hebben gezeten. De argumentatie is huiveringwekkend. Het was zo ondeskundig, zo amateuristisch gedaan, dat de Russen het wel moeten zijn geweest. Het gevolg is een enorme ecologische ramp.  Als de Russen de kerncentrale op dezelfde knullige wijze zouden opblazen, moeten we rekening houden met een tweede Tsjernobyl.

Toen Poetin vorig jaar zinspeelde op het inzetten van tactische kernwapens, lieten de Amerikanen weten dat de vergelding, met conventionele wapens, ‘gruwelijk’ zou zijn. De Russische Zwarte Zeevloot werd toen genoemd als doelwit. Je mag aannemen dat de Amerikanen nu een soortgelijke waarschuwing naar het Kremlin hebben gestuurd.

Over een ding waren de Duitse militaire deskundigen het vrijwel unisono eens. Bij alle onzekerheid moet het Westen zich niet langer laten afbluffen door Poetin en de Oekraïne met spoed voorzien van alle wapens die het nodig heeft. Dus straaljagers (F 16), drones en raketten leveren waarmee de Russische aanvoerlijnen en de arsenalen op de Krim bestookt kunnen worden. Nu Poetin in de touwen hangt, is het tijd om toe te slaan.