Wat doe je tegen een politicus die bij de kiezer geen kwaad kan doen? Aanvallen op zijn standpunten? Hopen dat hij fouten maakt? Zich op een of andere manier vergaloppeert? Er een schandaal uitbreekt in zijn partij? En dan nog. Als zo’n politicus de wind in de zeilen heeft, trekken de wolken doorgaans snel over.

Dat is kortweg de situatie waarin Frans Timmermans (VerenigdLinks) en Dilan Yesilgoz (VVD) zich in deze fase van de campagne  bevinden. Pieter Omtzigt is ongrijpbaar. Tot nog toe hebben ze geprobeerd tegen hem aan te schurken. Timmermans liet weten zich bij hem ’thuis te voelen’. Yesilgoz zag programmatische raakvlakken, vooral bij migratie en asiel. Maar als je in Rutte’s Torentje wil, zul je toch met hem moeten afrekenen.

Als dat niet op de nette manier kan, uitvergroten van de programmatische verschillen, aftroeven in het debat, blijft er een weg open. Dat is de persoonlijke aanval. Dat is niet zonder risico, want voor hetzelfde geld pakt het averechts uit, wordt Omtzigt de underdog en stijgen zijn sympathie- en daarmee zijn gunfactor nog verder. Het kan bovendien uitgelegd worden als een zwaktebod. Als een van die ‘miezerige politieke spelletjes’ waaraan  zoals elke campagneleider weet, de kiezer de pest heeft.

De rechtstreekse aanval, een linkse of rechtse directe op de eventuele glazen kaak, is dus geen optie. Yesilgoz en Timmermans proberen het daarom iets omzichtiger. Timmermans heeft vastgesteld dat Omtzigt ‘besluiteloos’ is. ‘Iemand die wil besturen moet kunnen kiezen, en ik zie hem grote moeite hebben om te kiezen. Hij wist niet of hij een eigen partij zou oprichten en nu weet hij niet of hij premier wil worden.’

Yesilgoz constateerde opeens ‘oerconservatieve’ standpunten bij Omtzigt, omdat hij bereid is met de weinig rekkelijke mannenbroeders van de SGP in zee te gaan. Bovendien wil ze alleen premier worden als de VVD de grootste wordt en niet omdat Omtzigt het haar zou aanbieden.

Het premierschap zou voor Omtzigt inderdaad een dingetje kunnen worden. Formeel kiezen we in onze polder de Tweede Kamer, maar sinds zo’n kleine 50 jaar, toen premier Joop den Uyl (PvdA, 1973- ’77) herkozen wilde worden met de leus ‘Kies de minister-president’, is het premierschap de inzet. De staatsrechtelijke puristen zullen daar bezwaar tegen blijven maken, maar het is sinds jaar en dag de Binnenhofse praktijk. Als Omtzigt blijft aarzelen, zou hem dat stemmen moeten kosten. Denken de insiders.

Maar als het nou eens in zijn voordeel werkt? Timmermans en Yesligoz hebben niet onder stoelen en banken gestoken dat zij premier willen worden. Daar is weinig op tegen, zou je zeggen. Maar het is een ambitie die in dit land niet altijd even goed valt. Je mag hem hebben, maar moet het niet al te duidelijk uitspreken. Er zit een luchtje van machtsgeilheid aan en voor veel mensen ruikt dat niet lekker. Omtzigt twijfelt, want hij wil het met zijn gezin afstemmen, mocht het zover komen. En wat ziet de kiezer? Een man die geen last heeft van een alles verschroeiende ambitie zoals zeker bij Timmermans en zijn familie en ‘de inhoud’ belangrijker vindt.

Hoe kunnen de campagneleiders van Timmermans en Yesilgoz hem dan wel met succes aanpakken?

Omtzigt loopt al ruim 20 jaar mee op het Binnenhof. Voor het grote publiek was hij onbekend tot hij dankzij het onthullen van het toeslagenschandaal – waarvoor driewerf hulde -,  de schutspatroon der armen en misdeelden werd. Er was dat bizarre akkefietje toen hij na de ramp met de MH 17, een Oekraïense getuige die geen getuige was een ooggetuigenverslag van de toedracht wilde laten tekenen. Het zou de Russen vrijwel vrijpleiten van het neerhalen van het vliegtuig. Dat is iedereen allang weer vergeten. Verder viel hij nauwelijks op. Meestal volgde hij gedwee de CDA-lijn.

Als je zo lang meeloopt, maak je niet alleen vrienden. Het Binnenhof is een broedplaats van achterklap en roddels. Wanneer je een rivaal in diskrediet wil brengen, kun je die gedoseerd in omloop brengen. Uiteraard doe je dat niet zelf maar laat je het doen, bijvoorbeeld door voormalige kopstukken. Henk Kamp (VVD) en Alexander Pechtold (D66) lieten aan het begin van de campagne al weten dat Omtzigt ‘ongeschikt’ was. Een andere methode is negatieve verhalen ‘insteken’ bij bevriende media.

Zo kun je over Omtzigt horen dat hij, behalve een weifelaar, een betweter is, een perfectionist, een solist met wie het moeilijk samenwerken is. Die kwalificaties moeten wel een kern van waarheid hebben, in de politiek betekent dat aannemelijk zijn, anders heeft het geen zin. Als daaraan is voldaan, kan de boodschap in diverse variaties, uitgekiende doseringen en op de juiste ogenblikken herhaald worden. En die luidt bij Omtzigt dat hij geen leider is, daadkracht mist en niet in staat is knopen door te hakken. Kortom, niet de man die je aan het roer wil hebben, en zeker niet als er een storm opsteekt.

Er is geen garantie dat het werkt. Misschien zien ze er bij de VVD en VerenigdLinks momenteel geen brood in omdat Omtzigt eenvoudigweg te populair is. Misschien hopen ze nog steeds op de blunder die hem uit de baan werpt. Hoe dan ook, als ze er vanaf zien, doen ze dat uit berekening, niet omdat het unfair zou zijn.

En verder ben ik van mening dat er een kiesdrempel moet komen!