De SGP werd opgericht in 1918, meer dan een eeuw geleden dus. Ze is veruit de oudste politieke partij in Nederland die nog in functie is. Andere momenteel in de Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen ontstonden, al dan niet als gevolg van fusies, pas na de Tweede Wereldoorlog. Soms ver erna.

De oprichters van de SGP – of Staatkundig Gereformeerde Partij, zoals ze voluit heet – waren buitengewoon strenge calvinisten onder leiding van dominee Henri Kersten. Deze ‘mannenbroeders’ hadden de pest aan de toen bestaande protestantse partijen ARP en CHU (beide later opgegaan in het CDA). Ze vonden die veel te weinig recht in de leer. De SGP zou dat wel zijn. Ze is dan ook een zogeheten getuigenispartij, die de ideologische scherpslijperij belangrijker vond en vindt dan het politieke succes.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1922 haalde de SGP voor het eerst een zetel. Daarna is ze niet meer uit het parlement verdwenen, al was ze er nooit met meer dan twee of drie Kamerleden vertegenwoordigd.

Onder leiding van Kersten zorgde ze in 1925 zelfs voor de val van het eerste kabinet-Colijn, bestaande uit christelijke partijen en een partijloze liberaal. Kersten diende in de naar hem genoemde ‘Nacht’ namelijk een wijzigingsvoorstel in op de begroting van Buitenlandse Zaken. De financiering van het gezantschap bij het Vaticaan verdween daarin, want de SGP was (en is?) fel antirooms.

Het amendement kreeg voldoende stemmen dankzij steun van de linkse oppositiepartijen, die uit waren op de val van het verfoeide kabinet-Colijn, maar ook van regeringspartij CHU. De katholieke ministers boden vervolgens hun ontslag aan. Het einde van Colijn I was daarmee een feit.

De opvolger van Colijn I heette De Geer I, een breed samengestelde ploeg. Daarin zaten ook sociaalliberalen, die eerder nog voor het amendement tegen het gezantschap bij het Vaticaan hadden gestemd. Dat gezantschap werd niet eerder dan in 1944 hersteld. In die zin had het SGP-initiatief zeker resultaat gehad. De ‘Nacht van Kersten’ is vermoedelijk de enige activiteit geweest waarbij de SGP tastbaar succes boekte.

Kersten bleef tot 1945 politiek leider van de SGP (en tevens partijvoorzitter). Na hem kwamen Pieter Zandt en diverse anderen. Sinds 2010 is Kees van der Staaij partijleider. Hij zit al vanaf 1998 in de Tweede Kamer, en is daarmee de langstzittende volksvertegenwoordiger van dit moment.

De SGP baseert zich strikt op het christendom. De Bijbel is haar richtsnoer. Van niet-christelijke godsdiensten moet ze niets hebben, al voert ze de gewetensvrijheid hoog in het vaandel. De partij heeft een aantal zeer rechtse standpunten, die samenwerking met haar heel moeilijk maken.

Zo is ze voorstander van de doodstraf en leidt ze uit de Schrift af dat het regeerambt is voorbehouden aan de man. Het passief kiesrecht voor vrouwen wees ze tot niet zo lang geleden zonder meer af.

Helemaal consequent is haar vrouwenstandpunt overigens niet. In 2013 besloot ze onder druk van de Hoge Raad dat vrouwen toch op haar lijst zouden kunnen komen. Sindsdien zijn er enkele vrouwelijke gemeenteraadsleden geweest en zelfs een wethouder. Vrouwelijke Kamerleden kent de SGP daarentegen vooralsnog niet.

In de landelijke politiek speelde de SGP tot dusver geen grote rol. Dat wil zeggen: niet formeel. Ze heeft nooit deel uitgemaakt van een kabinet. Maar achter de schermen was de partij in het versnipperde politieke landschap de laatste jaren wel degelijk belangrijk. De kabinetten-Rutte (die vanaf 2010 het bestuur van dit land uitmaakten) hadden zelden een meerderheid in de Eerste Kamer. De SGP kon daarvoor zorgen, al dan niet in samenwerking met anderen. Ook in de Tweede Kamer was steun van deze partij belangrijk, omdat de laatste twee kabinetten-Rutte daar maar over een heel krap draagvlak beschikten. De SGP leverde de benodigde steun vaak.

Want de partij is weliswaar principieel, maar als het erop aankomt ook pragmatisch. Ze heeft traditiegetrouw ook nogal wat eerbied voor het vertegenwoordigende gezag. Geen wonder dan ook dat premier Mark Rutte in 2018 het eeuwfeest van de partij met zijn aanwezigheid (en met een jubelende speech) opluisterde. Wie weet heeft zijn opvolger de partij binnenkort wel hard nodig, want coalitievorming wordt er zeker niet gemakkelijker op na de kabinetscrisis. De invloed van de kleintjes neemt almaar toe. Al betwijfel ik of Dilan Yesilgöz wel de ideale keuze is voor de SGP.