Soms bevat de grootste banaliteit een onweerlegbare waarheid. Zonder politieke wil is een oplossing onmogelijk. En als in twee landen, of in het geval van Israel en Palestina twee, volken, die wil ontbreekt, geldt dat dubbel. Daarmee wil ik niets afdoen aan de oprechte wil tot vrede bij veel Israeli’s en Palestijnen, maar bij hun politieke elites kloppen ze op een gesloten deur.

Alle vredesplannen die de afgelopen 30 jaar zijn gepresenteerd en uiteindelijk uitmondden in de ’twee staten-oplossing’, naast Israel een Palestijnse, zijn failliet. Door onwil of soms regelrechte sabotage van een van de partijen, of zoals vaak, beide. De VS heeft zich in de loop der jaren blauw bemiddeld om  steeds weer te moeten vaststellen: mislukt. Verder dan lippendienst aan het ‘vreedzaam samenleven’ kwam men eigelijk nooit. Inmiddels is de twee statenoplossing weinig meer dan een lege formule. Dat het nu weer uit de onderste la wordt gehaald, geeft vooral aan dat men het ook niet meer weet.

In essentie is de kern van het conflict even eenvoudig als de oplossing onmogelijk is. Hier botsen het Israëlische en Palestijnse nationalisme op elkaar. Dat gegeven wordt verder gecompliceerd door verschillen in religie, cultuur en, met elke geweldsuitbarsting, steeds meer en heftiger trauma’s aan beide kanten. De eerste premier van Israel, David Ben Goerion, constateerde  in 1919, 29 jaar voor de stichting van zijn staat, dat ‘vrede onmogelijk is’. Het hoogst haalbare was het managen, beheersbaar houden van het conflict. Kortom, de relatie tussen beide volken kon nooit meer worden dan een wapenstilstand. Als het ‘managen’ om welke reden dan ook faalde, brak een oorlog uit. Dat waren profetische woorden.

Om die reden is de oplossing die elk enigszins redelijk mens zou voorstellen, niet realistisch. Israeli’s en Palestijnen kunnen, willen, niet samenleven in een gezamenlijke, democratische eenheidsstaat. Het is een nog grotere hersenschim dan de twee statenoplossing.

Wanneer een conflict zich eindeloos voortsleept, zie je vaak twee ontwikkelingen. Het loopt zo hopeloos vast dat er aan beide kanten uitputtingsverschijnselen optreden. Economisch, sociaal en psychologisch is de belasting zo zwaar geworden, dat de bevolking het niet langer kan volhouden. Als dat gebeurt, beide partijen uitgeteld in de touwen hangen, is er enige kans op, wie weet, vrede. Sommige geleerden denken dat dit de afloop wordt van die andere, nu bijna vergeten oorlog, tussen Rusland en Oekraïne. Al vrees ik, voor wat het waard is, dat Vladimir Poetin daar geen genoegen mee zal nemen.

De andere ontwikkeling is een verdere verharding in beide kampen. In Israel maken nu de extremistische nationalisten de dienst uit en aan Palestijnse kant de islamistische nihilisten. In Israel zijn de gematigde stemmen na de pogrom van 7 oktober voorlopig verstomd. En bij de Palestijnen heeft de gematigde, seculiere PLO door incompetentie en corruptie zijn gezag en krediet verspeeld.

In een dergelijke constellatie is aan beide kanten de neiging groot om naar steeds drastischer maatregelen te grijpen. Israel denkt Hamas voor eens en altijd uit te kunnen schakelen door Gaza naar het stenen tijdperk te bombarderen. Hamas denkt dat ze door de bewoners van Gaza op te offeren als ‘martelaars’ voor haar zaak, de vernietiging van Israel een stap dichterbij zal brengen. En geen van beide gaat gebeuren.

Veertig jaar geleden verjoeg Israel met een verwoestende operatie de PLO uit Libanon, waar in Beiroet het hoofdkwartier was gevestigd. Even leek het op een succes, de PLO was uitgeschakeld. Vervolgens trad de wet van de onbedoelde gevolgen in werking. In de nasleep van de oorlog werd de radicale sjiitische Hezbollah, een machtsfactor van belang. En in Gaza en de bezette Jordaanoever ruimde de PLO het veld voor radicalere groeperingen, waaruit later onder andere Hamas voortkwam. Het was voor de Israeli’s bovendien een geweldig pr-fiasco omdat bij de bombardementen op Beiroet en slachtpartijen in Palestijnse vluchtelingenkampen door Libanese bondgenoten, duizenden onschuldige slachtoffers vielen.

Nu zijn de Israeli’s op herhaling in Gaza. De beelden van de verschrikkingen daar hebben de gruwelijke pogrom van vijf weken geleden allang uit het zeer korte geheugen van de ‘internationale gemeenschap’ verdrongen. Nu liggen de Israeli’s daar anders dan hun westerse bondgenoten niet van wakker, maar zelfs als ze erin slagen Hamas de genadeklap toe te dienen, zal er weer een andere, zo mogelijk nog extremistischere club de kop opsteken. De jongens van bijv Islamitische Jihad zullen het sloopwerk van Hamas vol overgave voortzetten.

Israel heeft geen plan en zijn belangrijkste bondgenoot, de enige die invloed op Jeruzalem zou moeten hebben evenmin. Wat zou Washington kunnen doen, behalve het opwarmen van de twee statenoplossing? Met Benjamin Netanyahu, de Israëlische premier, valt geen goed garen te spinnen. Bovendien, een bondgenoot in oorlog laat je niet vallen. Netanyahu mag het bloed onder je nagels vandaan halen en je suggesties en eisen voor humanitaire hulp negeren, afrekenen met hem en zijn trawanten kan pas na de oorlog. Washington maakt elk jaar een paar miljard over naar Jeruzalem en dat kan tzt als drukmiddel worden ingezet.

Zelfs als Washington de opvolger(s) van Netanyahu tot de orde weet te roepen, zal dat de geopolitieke kaart niet wezenlijk veranderen. Een andere machtige ‘speler’, Iran, heeft geen enkel belang bij enige stabiliteit in het Midden-Oosten. Permanente chaos is voor de ayatollahs in Teheran de weg naar hun doel: de hegemonie in de regio.

En zelfs in het hoogst onwaarschijnlijke geval dat Iran voor vrede zou kiezen, zal het fundamentele conflict voort blijven etteren. Vrede tussen Israel en de Palestijnen blijft een hersenschim.