De kabinetsformatie van 2017 duurde lang, die van twee jaar terug nóg langer. Gaat die van 2025 (of wanneer dan ook) alle records breken?

Dat mag niet gebeuren, vindt het presidium (bestuur) van de Tweede Kamer. Het vroeg een commissie – het zal eens niet – een studie te verrichten naar de laatste formatie en met aanbevelingen te komen. Gisteren presenteerde die commissie (bestaande uit drie gerenommeerde wetenschappers) haar bevindingen.  En ze kwam inderdaad met adviezen over hoe het straks allemaal beter en in elk geval veel sneller kan.

Volgens de hooggeleerde onderzoekers zijn er deadlines nodig. Dan blijft volgens commissievoorzitter prof. Carla van Baalen de urgentie behouden. De Kamer moet haar regierol beter vervullen. Door informateurs aan een termijn te binden wordt een eindeloze formatie voorkomen, meent Van Baalen.

Het klinkt allemaal tamelijk logisch, maar zou het ook helpen? Ik heb er een hard hoofd in. Over onderhandelingen kun je geen spelregels afspreken, laat staan dat je vooraf kunt bepalen hoe lang ze moeten duren. En wat is een formatie anders dan onderhandelen tussen politieke partijen?

De Kamer kan dan misschien beter dan  nu de vinger aan de pols houden en met zeer grote regelmaat debatteren over de voortgang, maar daarmee komt de vorming van een nieuw kabinet niet dichterbij. Niemand kan de onderhandelende partijen dwingen hun handtekening onder een regeerakkoord te zetten, ook al spreek je van te voren nog zo streng af hoeveel tijd een poging mag kosten.

Het probleem is dat de onderzoekscommissie doet alsof de Kamer dat allemaal wel kan. Zij legt de verantwoordelijkheid op de verkeerde plek. Niet de Kamer maakt uit hoe lang besprekingen tussen negotiërende partijen duren, dat zijn die partijen zelf.

En het kost nu eenmaal heel veel tijd om overeenstemming te bereiken. Zeker wanneer, zoals in de laatste formatie, de keuze beperkt is en er minimaal vier partijen nodig zijn voor een Kamermeerderheid. Partijen die bepaald niet staan te springen om met elkaar te gaan regeren. Dan kan het maanden en maanden vergen om het eens te worden. Of om net te doen alsof je het eens bent. De uitkomst was overigens een kabinet met een zeer minimale meerderheid van 1 zetel (die het volgens de peilingen bovendien allang weer kwijt is).

Dat het lange formeren zonde van de tijd is, ben ik met de commissie eens. Maar dat je het probleem kunt tackelen door tijdslimieten te hanteren (of door, God betere het, de koning weer een rol te geven in het formatieproces) lijkt mij kolder.

De enige echte oplossing is zorgen dat er minder partijen komen. Dan worden de partijen die met elkaar onderhandelen over een nieuw kabinet vanzelf groter. Je kunt dit wellicht op meerdere manieren voor elkaar krijgen. Maar, zoals de vaste bezoekers van deze website al tot in den treure is voorgehouden, er is maar één methode waarmee je dat zonder grondwetswijziging kunt realiseren. Precies.