Hoe bereid je de burgers voor op noodzakelijke maar pijnlijke  maatregelen en ingrepen? Dat is een de belangrijkste taken van de politiek, je zou bijna calvinistisch spreken van een opdracht. Het is ook waar de goede politicus zich onderscheidt van de matig getalenteerde tot slechte collegae.

Van de meeste bewindslieden heb je als burger geen last. Ze doen onopvallend, bijna anoniem hun werk. Min of meer als veredelde ambtenaren. Of ze het goed of slecht doen, komt nauwelijks naar buiten. Ze kunnen door hun ambtsperiode sukkelen zonder dat de gemiddelde burger weet wie ze zijn. Als het meezit, richten ze nauwelijks schade aan en worden ze nooit uitgenodigd voor de talkshows. Ze passen op de winkel.

Dat verandert als bewindslieden een gevoelig dossier onder beheer hebben. Waar dingen mis kunnen gaan en dus ook vaak misgaan. Dan zit je als veredeld ambtenaar op de verkeerde plek. Dan moet de politicus de mouwen opstropen.

Onwillekeurig kom ik dan uit bij Rob Jetten. Jetten (D66) is de minister met misschien wel het gevoeligste dossier, de energietransitie, in zijn portefeuille. De meeste mensen beseffen dat de klimaatverandering een feit is en dat er ‘iets moet gebeuren’. Misschien zijn ze ook bereid om er dingen voor te laten waar ze aan hechten. Minder vliegen, auto vaker laten staan, minder vlees eten, zij het met mate. Wat ze niet willen is dat ze op kosten worden gejaagd en iemand in Den Haag hen gaat voorschrijven wat ze wel en niet mogen. Klimaatbeleid is balanceren op een heel slap koordje.

Zou Jetten dat kunnen? Kan hij die duurzame samenleving aan de man brengen?

Bij die taak, opdracht, krijgt de minister steun van de talloze adviesorganen die de polder rijk is. Die stellen maatregelen voor om het grote doel, 55 procent minder CO-2-uitstoot in 2030, te bereiken. De opstellers van die rapporten en beleidsadviezen zijn geleerden en/of anderszins deskundig. Hoe verstandig die adviezen zijn, onttrekt zich aan de beoordeling van de burger. Hij zal er pas kennis van nemen als ze politiek een rol gaan spelen. Dat is het moment waarop een bewindspersoon, in dit geval Jetten, moet laten zien wat hij als politicus waard is.

Tot de uitrusting van een beetje politicus horen timing en Fingerspitzengefühl. Hij weet bijna instinctief wanneer en hoe hij moeilijk liggende maatregelen moet presenteren en wanneer hij gas terug moet nemen. Snapt dat wanneer mensen moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen, terughoudendheid geboden is. Dat de kloof tussen politiek en burger niet te vergroten en het draagvlak in stand te houden het eerste gebod is.

We gaan hier niet Jettens hele catalogus doorvlooien, maar pikken er een paar uit waarvan hij op zijn ministeriële vingers kan natellen dat er gesodemieter van komt. Jetten wil het autotijden en het vliegen fors duurder maken. De oliemaatschappijen worden verplicht biobrandstof bij de benzine en diesel te mengen waardoor de toch al hoge literprijs met 5 a 10 cent verhoogd wordt. Daarnaast wil hij in 2025 de aanschafbelasting voor nieuwe auto’s verdubbelen om daarmee de aankoop van tweedehands electro-auto’s te subsidiëren. Of het werkt, daar zetten deskundigen, o.a. een Delftse hoogleraar bij het actualiteitenprogramma EenVandaag, al meteen hun vraagtekens bij. De stem uit de praktijk, in de persoon van een autoverkoper van tweedehands auto’s, liet zich eveneens horen. Het aanbod aan tweedehands electro-auto’s was veel te klein om zoden aan de dijk te zetten, zei hij tegen de verslaggever van EenVandaag.

Vijf jaar geleden kwamen in Frankrijk de gele hesjes in opstand. President Emmanuel Macron had de benzine- en dieselaccijns verhoogd in het kader van zijn klimaatbeleid. Hij had de gevolgen voor de burgers, hun afhankelijkheid van de auto, op het platteland zwaar onderschat. Het land stond vervolgens maanden in brand. De klap die Macron’s reputatie en gezag kregen dreunt nog steeds na.

Nederland is Frankrijk niet en Jetten geen Macron, zult u zeggen. Maar ook hier wordt het streekvervoer steeds schraler en wie met de te vaak vertraagde  trein reist moet zich te vaak een bomvolle coupe in zien te worstelen. Als je niet in de Randstad woont, wordt het steeds vaker: zie maar hoe je er komt. Voor bejaarden en hun mantelzorgers, ouders die hun kinderen naar school en de sportclub brengen, is de auto onmisbaar. Daar moet je rekening mee houden. Na de triomf van de BoerBurgerBeweging (BBB) vorige maand kan niemand nog zeggen dat het wel meevalt met de prikkelbaarheid van de burger.

Idem ditto voor het vliegen en de vliegvakanties. Als GroenLinkse en D66-stemmer zal je waarschijnlijk niet voor de geheel verzorgde vakantie inclusief pretprogramma voor de kinderen kiezen. Voor veel mensen is die vakantie het hoogtepunt van het jaar en als die ook onbetaalbaar wordt, zal de stemming in de polder nog verder onder het Nieuw Amsterdams Peil (NAP) zakken.

Wat zou Jetten moeten doen?

De burger zorgvuldig en behoedzaam voorbereiden op de dingen die onvermijdelijk zijn. Niet met deadlines komen die toch niet gehaald worden en de burger het gevoel geven dat hij voor het blok wordt gezet. Stap voor stap meenemen op ‘dit gezamenlijke avontuur’ (brr). En wat doet Jetten? Hij zegt tegen die burger: ‘Hou rekening met hoog blijvende energielasten’.  En wat hoort die burger: zoek het verder lekker zelf uit.

Dit is de taal van de technocraat die heilig overtuigd is van zijn gelijk en zijn missie. Voor wie de burger een nummer is, een abstractie, die het grote doel vooral niet in de weg moet staan. En die het sociale en politieke klimaat meer verziekt dan hij beseft.