Rutte IV is nog net niet op de fles gegaan. Om in de faillissementssfeer te blijven: het heeft zichzelf uitstel van betaling verleend. In het echte leven krijgt een onderneming, vereniging of andere organisatie uitstel wanneer het ’tijdelijk in financiële moeilijkheden’ verkeert. De leiding mag dus hopen dat met de juiste maatregelen en coulantie van de schuldeisers redding mogelijk is. Maar kan het kabinet zich hieraan vasthouden? Heeft het zicht op betere tijden?

De oplossing die Mark Rutte en co hebben bedacht, is van de beproefde Binnenhofse soort. Het probleem, in dit geval de stikstofellende, wordt op de lange baan geschoven. Op verzoek van het CDA. Dat kan maanden duren, want men wil wachten op wat de provincies gaan doen. Daar zijn nu de formatieonderhandelingen over een nieuw bestuur begonnen. En de grote winnaar van de verkiezingen van twee weken geleden, de BoerBurgerBeweging, zal die winst willen verzilveren (geen halvering stiksofuitstoot in 2030 en geen verplicht uitkopen van boeren). En dat betekent dat het kabinet de oplossing aan de provinciehuizen heeft gedelegeerd.

Daarna gaat het kabinet met zichzelf onderhandelen en misschien, waarschijnlijk het regeerakkoord openbreken om die deadline van 2030 te schrappen. Wat er gebeurt als provincies met verschillende oplossingen komen, als Friesland het anders gaat doen als Limburg, is kennelijk van later zorg.

Het besluit ging gepaard met de onvermijdelijke nevelspuiterij. We mogen vooral niet denken dat er vertraging gaat optreden. Wel nee, aldus Rutte, het zal juist sneller gaan. Wie daar intrapt, weet ik niet. Als de burger het nog volgde, zal hij hierna vermoedelijk afhaken. En vaststellen dat het land op slot blijft. Dat er geen woningen gebouwd, geen snelwegen aangelegd en bruggen opgeknapt worden. Dat is niet goed voor het vertrouwen in de politiek, waar iedereen zo graag lippendienst aan bewijst.

Niettemin was dit het enige wat het kabinet onder de omstandigheden kon doen. Uitzitten is de minst slechte oplossing. Als met name D66 het CDA niet was tegemoet gekomen, was de boel geklapt. Met nieuwe verkiezingen als gevolg. En grote tot verpletterende nederlagen voor alle coalitiepartijen. Omdat een partij vooral denkt aan overleven, en bij het CDA moet je dat letterlijk nemen, was dat ondenkbaar. Rutte IV gaat verder zoals drenkelingen verder gaan.

Als je tijd heb gekocht, zou je van de nood een deugd kunnen maken. Je zou problemen eindelijk eens voortvarend aan kunnen pakken. Het klinkt bijna te kinderachtig om aan te stippen, zo voor de hand ligt het, maar je begint met het stellen van prioriteiten. Je maakt een inventarisatie van de problemen naar urgentie en richt daar de nog aanwezige daadkracht op. Veel handelingsruimte is er niet, Rutte zit klem tussen Brussel en de rechter, maar dat ontslaat hem er niet van te doen wat wel mogelijk is.

Met stikstof heeft het kabinet het initiatief uit handen gegeven, maar je kan in elk geval de bestuurlijke voorbereiding van maatregelen versneld in gang zetten. (Je mag aannemen dat dit al gebeurd is, maar met dit kabinet weet je het nooit).

Het tweede probleem, of liever eerste ex aequo met het stikstofdrama, dat niet kan wachten, is het asiel- en migratiebeleid. Dat concentreert zich nu op de spreidingswet waardoor gemeenten verplicht kunnen worden asielzoekers op te nemen. Dat loopt evenmin op rolletjes (understatement). Afgezien van de juridische haken en ogen, – kenners noemen de wet een gedrocht -, is de animo in het land niet groot. De burgers hebben er geen zin in en bestuurders hebben geen zin om de burgers, ook kiezers, voor de zoveelste keer voor het hoofd te stoten.

De formule is daarom de toestroom te verminderen en in betere banen te leiden en dat kan alleen in EU-verband.

Het kabinet is dus afhankelijk van wat anderen, in Brussel maar ook in de rechtszaal hier, mogelijk maken. Rutte gaat met zijn Italiaanse collega Giorgia Meloni op zoek naar een oplossing, maar de tijd dringt. Het migratieseizoen is weer aangebroken en er zijn al weer honderden mensen verdronken. Je wenst Meloni en Rutte natuurlijk alle succes, maar of hun inspanningen enig, laat staan voldoende respijt bieden, is de vraag. Ik vrees dat Ter Apel ook dit jaar het toneel wordt van mensonterende toestanden.

Zijn er ook nog zaken waar het kabinet wel de regie heeft? (Mochten ze daartoe in staat zijn.)

Warempel, die zijn er. Dat zijn wat je de afwikkelingsdossiers zou kunnen noemen. Het gaat daarbij om het afhandelen van het Groninger gasdrama en het toeslagenschandaal. Het schijnt nu tot alle betrokkenen, van bewindslieden tot uitvoerders, te zijn doorgedrongen dat achter die oplossingen nu enige vaart moet worden gezet. Zonder nodeloos ingewikkelde regelingen en bureaucratische hinderpalen de slachtoffers hun recht geven, dat schijnt nu toch mogelijk te zijn. Het gaat een paar centen kosten, ook ereschulden hebben een prijskaartje (in Groningen hebben ze het over 30 miljard) maar als wanbeleid op een koopje kan, is dat vragen om herhaling.

Hoe gek het ook klinkt, het  kabinet hoeft dus ondanks alles nog niet uitgeregeerd te zijn. Voorwaarde is wel dat Rutte, Sigrid Kaag en Wopke Hoekstra eindelijk eens aan het werk gaan en de persoonlijke animositeiten in bedwang weten te houden. Op het Binnenhof is de neiging groot om de eigen navel als het centrum van het universum te zien en de buitenwereld als een storend element. Of het kabinet na twee jaar stilstand in staat is in beweging te komen, zullen we moeten afwachten. Je zou zeggen: ze moeten wel. Anders wacht na de uitstel van betaling onvermijdelijk het faillissement.