De extreemrechtse Alterenative für Deutschland (AfD) heeft opnieuw een zware slag moeten incasseren. De rechtbank in Münster oordeelde maandag dat de partij een ‘van extremisme verdachte’ organisatie is en dat de binnenlandse veiligheidsdienst haar onder verscherpt toezicht kan stellen. De AfD gaat tegen het vonnis in beroep maar juristen geven de populisten weinig kans.

Het vonnis is de zoveelste tegenslag voor de AfD. De afgelopen weken kwamen de populisten in opspraak door een serie schandalen die zelfs voor hen van de buitencategorie waren. Twee kopstukken, onder wie de lijsttrekker voor de Europese verkiezingen, zouden geld uit Moskou hebben aangenomen. Een naaste medewerker van de lijsttrekker wordt verdacht van de spionage voor China. De lijsttrekker zelf, Armin Krah, zou zich eveneens geld door Beijing hebben laten toestoppen. En daarnaast onthulde het weekblad Der Spiegel dat de banden met Moskou nog veel hechter waren dan men had aangenomen. De AfD is zo ongeveer het Duitse filiaal van het Kremlin. Er worden al grappen gemaakt over die Alternative gegen Deutschland.

Wanneer alles tegenzit, is er bij populisten vaak maar een verklaring mogelijk: er moet er sprake zijn van een samenzwering. De gevestigde orde doet er alles aan om je te dwarsbomen en zwart te maken. Voor de AfD-top past het vonnis van Münster ‘dus’ in een ‘patroon’. Want dat het vonnis nog geen maand kwam voor de Europese verkiezingen, kan geen toeval zijn. Men wil de partij een loer draaien. De AfD was te succesvol.

Inderdaad had de partij tot voor kort de wind vol in de zeilen. Volgens de peilingen was de AfD de tweede partij van het land, ruim achter de grootste oppositiepartij, de CDU/CSU, maar ver voor de grootste regeringspartij, de SPD. In het oosten, de voormalige DDR, zijn de populisten inmiddels uitgegroeid tot dé volkspartij. In september vinden daar in drie deelstaten verkiezingen plaats en de AfD lijkt nog steeds de grote winnaar te worden.

Intussen gaan er naar aanleiding van het vonnis van Múnster weer stemmen op om de partij te verbieden. Dat is aldus de experts een ingewikkelde procedure waarbij een meerderheid van het parlement of de regering een aanklacht indient bij het Constitutioneel Hof. Bovendien spreekt veel zo niet alles tegen een verbod. Een weerbare democratie moet een partij als de AfD met politieke en niet met juridische middelen bestrijden. Een verbod zou de erkenning betekenen dat je het politiek niet kan winnen en dat is voor een democratie een uiterst pijnlijk zwaktebod.

Behalve dit grote principiële bezwaar zijn ook praktische bezwaren. Bij een verbod zou je veel zo niet alle partijleiders buiten spel moeten zetten en of dat wenselijk of uitvoerbaar is, blijft de vraag. En dan is er nog altijd het risico dat de partij zich onder een andere naam hergroepeert en als bonus kan profiteren van de slachtoffer- en martelaarsrol. Voor het moment lijken deze argumenten de doorslag te geven en blijft een verbod vooral een onderwerp voor de talkshows waar men op zijn Duits uitputtend alle voors en tegens onder de loep neemt.

De discussie komt trouwens niet uit de lucht vallen. Het land is de afgelopen weken opgeschrikt door toenemend geweld tegen politici. Tien dagen geleden sloegen vier jongens in Dresden een Europarlementariër het ziekenhuis in toen hij verkiezingsposters wilde ophangen. Kort daarop volgde een incident met politica van de Groenen als slachtoffer. De daders kwamen vrijwel zeker uit rechtsextremistische hoek, waardoor de discussie over een AfD-verbod een extra impuls kreeg.

Deze incidenten maken deel uit van een reeks voorvallen, variërend van bedreiging via de sociale media tot vernielingen van partijkantoren en zelfs brandstichting bij het huis van een SPD-politicus. Het duidt op een zorgwekkende verruwing van het politieke klimaat waar men eigenlijk geen raad mee weet. En het is niet alleen extreem-rechts dat zich schuldig maakt aan excessen. Tot vrijwel ieders verrassing blijken AfD-politici het vaakst het mikpunt van gewelddaden te zijn, gevolgd door Groenen die daarnaast de lijst aanvoeren als doelwit van verbale agressie. Die cijfers zijn voor de AfD uiteraard aanleiding om te roepen: zie je wel..

Dat kan allemaal niet verhullen dat de AfD-leiders op vrijwel alle niveaus falen. Krah, hun Eurolijsttrekker is zwaar beschadigd maar ze laten hem niettemin zitten. Hij mag zich alleen nergens vertonen. Bij andere van schandalen verdachte kameraden grijpen ze evenmin in, in de (ijdele) hoop dat het overwaait. Elk optreden van het leidende duo, Alice Weidel en Timo Chrupalla, is een demonstratie van radeloosheid. Ze hebben geen idee hoe ze de crisis in de hand kunnen houden, laat staan oplossen.

De partijvriendin in Frankrijk ziet het gestuntel hoofdschuddend aan. Marine Le Pen is bezig haar partij te ‘ontgiften’ en van al te extremistische elementen te ontdoen. Net als Giorgia Meloni in Italië en Wilders bij ons wil Le Pen het populisme verkiesbaar maken voor de niet extreme, rechtse kiezer. ‘Eigen volk eerst’ blijft de boodschap maar de verpakking wordt minder aanstootgevend. Maar bij de AfD zijn ze ‘gek, te extreem’, geworden, aldus partijgenoten van Le Pen. ‘Als ze zo doorgaan’, willen ze na de Euroverkiezingen niet meer met hen in dezelfde fractie zitten.

Aan het thuisfront in de hoek waar de klappen vallen en door de buitenlandse geestverwanten meewarig bekeken, de AfD is dit moment het spoor bijster. Niettemin is het te vroeg om te juichen. Volgens een recent onderzoek blijft de AfD onder jonge kiezers de grootste partij.