Hevige blijdschap bij de SP omdat haar initiatiefwet voor een referendum is aangenomen. Niet met de twee derde meerderheid die voor een grondwetswijziging is vereist helaas. Maar bij de tweede lezing, na de volgende Kamerverkiezingen, zien we wel weer verder, moet indienster Renske Leijten hebben gedacht. Wat op dit moment telt is dat de referendumwet haar eerste horde is gepasseerd. Als het een beetje meezit kan het Volk straks rechtstreeks spreken. Eindelijk!

Nu is het verre van mij om de feestvreugde bij de SP te bederven. Heel veel resultaten heeft deze partij de laatste tien jaar (of langer) niet meer geboekt. Het is haar dus van harte gegund om haar schaarse succesjes breed uit te meten. Zeker als die tot stand komen vlak voor de Provinciale Statenverkiezingen, die zo essentieel zijn voor de samenstelling van de Eerste Kamer.

Toch sloeg ik na het lezen van de passage over ‘onze democratie’ die ‘eerlijker’ moet aan het peinzen. Want hoe zat het ook alweer met dat vakbondsreferendum over de pensioenen dat een kleine vier jaar geleden (toegegeven: een hele poos terug) tot stand kwam?

De vakcentrales FNV en CNV hadden vele jaren met kabinet en werkgevers onderhandeld over de aanvullende oudedagsvoorziening. Er waren daarin drastische hervormingen nodig. Vanaf 2026 zouden de beleggingsresultaten en niet de rentestand de hoogte van de pensioenen bepalen. Om te zien of de achterban dat een goed idee vond, organiseerden de vakbonden een ledenraadpleging. En wat bleek? Ruim driekwart van de   aanhang stemde in met het plan.

Absolute goedkeuring van de SP, zou je hierna verwachten. Het Volk had immers gesproken en het Volk zei ‘ja’. Dan zijn reserves toch niet op hun plaats?

Maar de SP had niet alleen reserves, de SP was ronduit tegen. De afspraken die waren gemaakt betroffen verslechteringen, geen verbeteringen, riep SP-Kamerlid Bart van Kent van alle daken die hij maar vinden kon. De fractie verzette zich eind vorig jaar dan ook hevig tegen het op het vakbondsakkoord gebaseerde wetsvoorstel dat Rutte IV had ingediend. En waarmee, herhaal ik nog maar eens, een zeer ruime meerderheid van de vakbondsleden (het Volk, kun je wel zeggen) zo in haar nopjes was geweest.

Hoe is dat mogelijk? Het Volk had toch gesproken? Dan hoeven we toch verder nergens over na te denken? Dat is toch het toppunt van democratie?

Ik erken onmiddellijk dat een ledenraadpleging van de bonden in formele zin iets anders is dan een correctief referendum, waar de SP nu voor pleit. Met het eerste vraag je wat de leden willen, het tweede is alleen bedoeld om wetten die het Volk onwelgevallig zijn tegen te houden.

Niettemin wekt de opstelling van de SP de indruk dat het Volk het wat haar betreft niet altijd voor het zeggen moet krijgen. Maakt het het volgens de partij juiste vakje rood, dan wel natuurlijk. Maar anders kan het gewoon de pot op.