Dictators hebben het op het eerste gezicht makkelijker dan de democratische collega’s. Ze zijn de baas, er is niemand die ze tegenspreekt, en kunnen doen en laten wat ze willen. Als er toch mensen zijn die tegenspreken, protesteren en demonstreren worden ze opgepakt. Soms verdwijnen ze in de gevangenis en niet zelden spoorloos. Want dat is het grote wapen van de dictator: terreur.

Toch zijn er in democratische landen lieden die een dergelijk regime bejubelen. Bij Forum voor Democratie (FvD) van Thierry Baudet vinden ze Vladimir Poetin een moordvent. Poetin zou volgens hen met zijn oorlog tegen de Oekraïne opkomen voor het Avondland. De Duitse geestverwanten, als dat tenminste het goede woord is, van de extreemrechtse AfD, zitten ook op dit spoor. De Franse en Italiaanse Poetin-fans houden zich momenteel gedeisd, maar voor hoelang? De sympathie voor het gedachtengoed, als dat tenminste het juiste woord is, is niet als bij toverslag verdwenen.

En dat terwijl iedereen kan weten dat het met een dictatuur altijd slecht afloopt.

Maar goed, eerst: wat vinden die lui zo aantrekkelijk aan iemand als Poetin of, in mindere mate, zijn Chinese kompaan Xi Jinping? Vaak hoor je dan dat ze ‘doortastend’ zijn. Ze hakken knopen door en tonen daadkracht waar democratische leiders dralen en zaken op hun beloop laten. Een probleem is er om op te lossen, gaat het niet goedschiks (zelden), dan maar kwaadschiks (meestal). Vaak hebben ze een toffe uitstraling, jongen, het is hoogstzelden een meisje, van het volk. Dat is natuurlijk schijn, – de grootste protspaleizen zijn gebouwd voor figuren als Poetin -, maar dat doet het goed als je in eigen land tegen de ‘elites’ tekeer wil gaan. En verder zijn dictators tegen alles wat hun fans in het Westen ook verafschuwen. Ziet u Poetin al zijn excuses aanbieden voor het slavernijverleden?

Zet daar Rutte IV tegenover. Dat is met de beste wil van de wereld geen slagvaardig kabinet te noemen. Het krijgt weinig voor mekaar, straalt niks uit en lijkt maar wat aan te klooien. De verdedigers kunnen wijzen op verzachtende omstandigheden: covid, de oorlog en de daaruit ontstane crises, energie, inflatie en koopkracht. Baudet en Geert Wilders hebben daar geen boodschap aan: er wordt op grote schaal gefaald. Natuurlijk weten ze dat een democratie zo werkt: zelden de schoonheidsprijs en nooit tot ieders tevredenheid. Het glas is hooguit half vol en dat is voor hen reden genoeg om te roepen dat er geen druppel in zit.

Maar als een dictatuur zo op het eerste gezicht een betere, krachtiger indruk maakt dan een democratie, waarom gaat het dan altijd maar dan ook altijd mis? Het kan 12 jaar duren, zoals in het geval van Hitlers Duizendjarige Rijk, of 72, zoals bij de Sovjet Unie. Maar het eindigt altijd op de Trotski’s ‘mestvaalt van de geschiedenis’.

Een dictatuur is een ‘gesloten systeem’. Dat komt ongeveer als volgt tot stand. Een kliek grijpt via een staatsgreep, revolutie of dankzij de lamlendigheid van de zittende regering de macht. Er staat een leider op. Die leider is meedogenloos en schakelt alle potentiële rivalen uit en, je kunt nooit weten, vaak ook hun familieleden. Aan het eind van het verhaal is de leider uitsluitend omringd door hielenlikkers en aarskruipers. Die tuigen een persoonlijkheidscultus op. De leider gaat denken dat hij onfeilbaar is en, dan wordt het link, daarnaar handelen. Rampspoed is het resultaat.

Mussolini, Hitler, Stalin, en Mao hebben misschien ieder met een paar afwijkingen, afslagen en wegomleggingen, deze route afgelegd. En tien tegen een dat het Poetin, Xi en de ayatollahs in Iran net zo zal vergaan.

Je hoeft geen gediplomeerd denker te zijn om te zien waarom het zo moet gaan. Na verloop van tijd verstart zo’n regime en weigert zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Dat kan niet omdat dit afwijken zou betekenen van de door de onfeilbare leider in beton gegoten koers. Als de toestand onhoudbaar dreigt te worden, de spanningen oplopen en de bevolking zich begint te roeren, volgen meestal wat oppervlakkige, ‘cosmetische’, hervormingen. Maar niet nadat zo’n oproer met geweld is onderdrukt. Wezenlijke veranderingen zijn uit den boze want die zouden het fundament van het bewind ondermijnen.

Het laatste voorbeeld is het idiote coronabeleid van Xi. Alle Chinezen zien dat het niet werkt. Het is funest voor de economie, je moet bij elke uitbraak, hoe miniem ook, hele steden in lock downs isoleren en de bevolking gaat, mentaal aan het eind van haar latijn, tenslotte getergd de straat op. Alle Chinezen weten ook wat Xi zou moeten doen: omdat de eigen vaccins niet afdoende werken, moet hij de bevolking inenten met westerse vaccins. Maar dat is in strijd met Xi’s corona-beleid, dat het virus sinds het begin met draconische lock downs wil bestrijden. Daarvan afwijken kan niet want dan zou de onfeilbare Xi ongelijk hebben. En dat is onmogelijk. De maatregelen worden hooguit iets versoepeld, maar niet ingrijpend gewijzigd.

Maar als dit allemaal zo voor de hand ligt, waarom zou je liever Poetin hebben dan Mark Rutte? Een reden kan zijn dat die lui geen idee hebben wat een dictatuur is. Baudet zou niet in Poetins Rusland willen wonen (als hij tenminste nog een beetje bij zijn verstand is). Belangrijker is denk ik dat een democratie crisisgevoeliger lijkt dan een dictatuur. Het duurt geruime tijd voor een democratie bij een acute crisis adequaat weet te reageren. Er wordt eindeloos beraadslaagd en gesteggeld over aanpak en maatregelen, er zijn zorgen over de uitvoerbaarheid en het draagvlak. En als die oplossing er eindelijk is, blijkt het halfwerk (zie het gelazer met het stiktof- en asielbeleid) dat overgedaan moet worden. En dat gebeurt om de haverklap. Daar gaat de burger van morren.

Zeker, het is niet fraai, maar altijd beter dan een dictatuur waar de slachtoffers maar een ding willen: weg met de dictator.