In hoeverre staat wetenschap onder invloed van de politiek? Dat was de inzet van het debat dat afgelopen dinsdag plaatsvond in debatcentrum Arminius in Rotterdam. Viroloog Marion Koopmans, publieksfilosoof en Denker des vaderlands Marli Huijer en hoogleraar Beleid en bestuur van de gezondheidszorg Roland Bal bestookten elkaar gedurende anderhalf uur over de vraag of het OMT tijdens de coronacrisis wel wetenschappelijk genoeg was. Was het OMT niet de speelbal van de politiek geworden? 

Wetenschap hoort onafhankelijk te zijn. Maar als je tijdens een televisieoptreden zegt dat 80.000 mensen zullen sterven aan corona, is dat een politieke uitspraak, vond Huijer. Je zet dat aantal namelijk niet in perspectief. Je jaagt daarmee angst aan en daar maakt de politiek gebruik van. Het verwijt was gericht aan Marion Koopmans.

Koopmans vond uiteraard dat ze met die 80.000 sterfgevallen geen politieke uitspraak had gedaan. Ze vond dat je op basis van dat getal aan de hand van modellen kon nagaan hoe schrikbarend snel het virus zich wist te verspreiden. 

Tijdens de coronacrisis zijn andere waarden niet aan bod gekomen, vond Bal, zoals de sociale en economische wetenschappen. Bal is een tijd lid geweest van Herstel-NL, vertelde hij, een organisatie die bestond uit wetenschappers die de lockdown te streng vonden. Helaas gaven de mainstream politieke partijen volgens Bal niet thuis en namen de verkeerde partijen de boodschap over met als gevolg dat de club uit elkaar viel. 

Ook Huijer vond dat andere aspecten te weinig aan bod zijn gekomen. Wat is de grootste waarde van de samenleving, vroeg zij zich af. Is dat gezondheid? Het was voor het eerst dat de waarde van de gezondheidszorg zo belangrijk was, zei ze. Maar waarom niet de sociale ongelijkheid? Of scholing? Volgens Huijer zijn een heleboel dingen niet in cijfers uit te drukken, zoals knuffelen, naar een museum gaan. Waar kies je voor? Een kwart van de jong volwassenen had tijdens de coronacrisis psychische problemen. Dat is toch ook belangrijk?

Eigenlijk zou er naast een gezondheids-OMT ook een OMT van sociale wetenschappen moeten zijn en een economische OMT, stelden Huijer en Bal.

Koopmans reageerde daarop door te zeggen dat de sociale wetenschappen helemaal niet voorbereid waren op dit soort zaken. ‘We hebben het gremium niet voor een OMT voor economische en sociale wetenschappen.’ Ze zei dat het een hele klus is om een OMT voor wat dan ook te ontwikkelen en dat daar in deze crisis helemaal geen tijd voor is geweest. Het OMT bestaat al veel langer dan de coronacrisis en komt in actie als iets zich voordoet. ‘We wisten dat er eens een pandemie zou komen, maar de vraag was wanneer die plaats zou vinden. Dé vraag is dan te onderkennen hoe ernstig het is.’

Niettemin staat Koopmans open voor het debat met economische en sociale wetenschappen. ‘Maar het wordt dan wel ingewikkeld in een crisissituatie.’

Huijer liet zich er niet door overtuigen. Ze zei: ‘De strategie van het Erasmus (waar Koopmans werkt, AvL) is “Erasmus meets the Future Society”. Maar de wetenschap heeft de politiek gediend en niet de “society”. 

Volgens Koopmans is de kans groot, dat we nog een keer getroffen worden door een pandemie. Dat is nu eenmaal een gevolg van het feit dat er zo veel mensen zijn, dat die mensen zo veel willen, dat ze zo veel reizen, waardoor virussen zich snel kunnen verplaatsen.

We zullen onze leefstijl moeten veranderen, zei Huijer. Zo zal het reisverkeer minder moeten worden.

Ondanks de verschillen waren de drie hoogleraren het daar in ieder geval wel over eens.