Meer dan 13 jaar is de VVD de grootste partij van Nederland geweest. Haar leider, Mark Rutte, was in die jaren premier. In juli liet hij zijn vierde kabinet vallen. Achteraf zal hij wel spijt hebben van die impulsieve beslissing, evenals van zijn mededeling dat hij de vaderlandse politiek ging verlaten. Maar toen was het te laat.

Rutte werd opgevolgd door Dilan Yeşilgöz, minister van Justitie en Veiligheid. Het was een keuze uit armoede. Yeşilgöz had tot dan toe niet hoeven af te treden als verantwoordelijk bewindspersoon op dat departement, in tegenstelling tot diverse van haar voorgangers. Maar dat was eigenlijk ook haar voornaamste verdienste. Geschiktheid om aan het roer te staan van een grote partij had zij nooit vertoond. Zelfs niet van een kleine. Ze had enkele onderscheidende punten – een vrouw, afkomstig uit een moslimland – maar daarmee hield het ook op.

Yeşilgöz voerde een zwakke campagne. Ze zette de deur open voor de extreemrechtse PVV van Geert Wilders, een deur die Rutte altijd stevig gesloten had gehouden. Ze maakte die partij daarmee salonfähig. Op de verkiezingsavond moest ze constateren hoe dom dat was geweest. De PVV haalde 37 zetels. Veel meer dan de VVD, die met 24 zetels derde in grootte was geworden.

Geschrokken verklaarde Yeşilgöz dat de liberalen niet zouden dienen onder Wilders. Ze waren alleen bereid een kabinet waarin hij heer en meester was te gedogen.

Opnieuw kwam Yeşilgöz er vlug achter dat dit een foute tactiek was. Want de meeste VVD-stemmers waren vóór een kabinet met de PVV. Waarom ze dan op de VVD hadden gestemd is mij niet helemaal duidelijk. In elk geval waren velen van hen dat daarna blijkbaar niet meer van plan. In de opiniepeilingen steeg de PVV tot ver boven de 40 zetels. De VVD daarentegen zakte. Ze heeft volgens Maurice de Hond nog slechts 13 zetels over, een maandje na de verkiezingen.

Intern onderzoek toont aan dat Yeşilgöz de steun van ongeveer de helft van de VVD-leden heeft verloren. Onder het electoraat van de partij zal de teruggang nog wel erger zijn.

Het zou dus het beste zijn als Yeşilgöz vertrekt. Kan ze niet worden afgezet? Jazeker, dat kan. Alleen doet zich dan een probleem voor dat ook in de dagen van Rutte speelde: wie in vredesnaam moet haar opvolgen? De VVD heeft niemand. Dat wil zeggen: er zullen best kandidaten rondlopen die dolgraag partijleider zouden zijn, maar niemand acht hen in staat Yeşilgöz te doen vergeten. Om over Rutte nog maar te zwijgen.

Dus gaat de VVD verder onder haar aanvoerderschap. Een prettige tocht is het niet, als je virtueel vierde partij bent en tegen een enorme achterstand aankijkt. Maar er zit niks anders op. Misschien gebeurt er nog wel een wonder.