Donald Trump dreigt met zijn mogelijke herverkiezing een oud Amerikaans spook uit de kast te laten, het isolationisme. De VS zou zich terugtrekken op het eigen fort en Europa aan haar lot overlaten. Het einde van de NAVO en de bescherming van de Europese bondgenoten zou voor de deur staan. Met de langste en gruwelijkste oorlog sinds WO II in de achtertuin en Vladimir Poetin rammelend aan het Europese hek is dat een verontrustend vooruitzicht.

Zelfs wanneer Trump niet tot al te drastische stappen zou besluiten en de NAVO voorlopig in leven zou laten, zou het isolationisme, –  unilateralisme is beter -, blijven rondspoken. Ook een Democratische president, of het nu Joe Biden is of een hopelijk niet zo verre opvolger, zal het waarschijnlijk niet makkelijk weer in de kast krijgen.

Dat unilateralisme is sinds de stichting van het land de grondslag van de Amerikaanse politiek: geen buitenlandse avonturen, geen inmenging in binnenlandse aangelegenheden van andere staten en geen langdurige, laat staan permanente bondgenoten. Alleen als het onvermijdelijk was, als er ‘vitale belangen’ op het spel stonden, was ingrijpen geboden.

‘Vitale belangen’ is een rekbaar begrip en toen de VS een economische en politieke wereldmacht werd, bleken steeds meer belangen ‘vitaal’ en werd steeds vaker ingegrepen. Dat werd vaak gerechtvaardigd met het unieke karakter van het land. Amerika was het lichtend voorbeeld voor de rest van de mensheid, ’the shining city on the hill’. En daarom mocht het, misschien was het zelfs de plicht, andere volkeren laten delen in deze prachtige idealen: democratie en mensenrechten. Ook als die volkeren daar niet om hadden gevraagd en de eigen cultuur en tradities er sterk vanaf weken.

Dit ‘interventionisme’ werd de tweede, meer moralistische pool van het buitenlandse beleid. Het kende geweldige successen, de bevrijding van Europa van de nazi’s, maar ook enorme miljarden en levens verslindende fiasco’s, de oorlogen in Vietnam, en, de afgelopen 20 jaar, Afghanistan en Irak. De bevolking had genoeg van die zelf gekozen avonturen. Er waren in eigen land genoeg problemen die om een oplossing schreeuwen. Amerika moest weer ‘nummer 1’ worden. Bovendien was interventionisme iets van de verfoeide elite. En dan hoef je alleen nog te wachten op de man, nooit een vrouw, die deze stemming weet te vertolken.

Met Donald Trump in het Witte Huis stak in 2016 een voor de Europese bondgenoten ijzige wind op. De Europeanen hadden lang genoeg geprofiteerd van de Amerikaanse ruimhartigheid en moesten eindelijk hun rekening betalen. Na de overwinning van Biden in 2020 ging die wind weer liggen, maar als Trump terugkeert in het Witte Huis, en dat is op zijn minst niet onwaarschijnlijk, zal Europa de winterjas moeten aantrekken en de ijsmust opzetten.

Dat is het ook het moment om een ander kledingstuk uit de garderobe te halen: de toga van de advocaat van de duivel. Want wat als Trump gelijk heeft? Je kan je afvragen of wat hij zegt en roept allemaal goed doordacht is. Je kan betwijfelen of er een werkbare strategie aan ten grondslag ligt, al wordt daar ter voorbereiding van een nieuw presidentschap van Trump door conservatieve denktanks hard aan gewerkt. Hoe het ook zij, de hamvraag luidt: heeft de VS nog wel ‘vitale belangen’ in Europa?

Natuurlijk is de crimineel in het Kremlin een bedreiging. Voor Europa. Maar niet voor de VS, waarvoor Rusland anders dan tijdens de Koude Oorlog geen serieuze rivaal meer is en die als het moet met kernwapens op afstand kan worden gehouden.

*Economisch wordt Europa voor de VS van steeds minder gewicht dan (Zuid) )Oost-Azië, en het eigen continent.

*De historische en culturele banden met het ‘moedercontinent’ beginnen te vervagen en als de blanken niet langer in de meerderheid zijn, zal dat proces nog sneller gaan.

*:Europa heeft zich lang genoeg, te lang, kunnen wijden aan het uitbouwen van zijn welvaart en zijn defensie mogen verwaarlozen. Want Washington stond altijd paraat en met het geweer aan de schouder.

De vitale belangen, economisch en strategisch, van de VS liggen in het Verre Oosten waar China aanspraak maakt op de regionale hegemonie en het machtsevenwicht dreigt te verstoren. Daarom is onder Barack Obama de ‘draai naar Azië’ gemaakt en staat het buitenlands beleid vooral in het teken van een komende confrontatie met Beijing. Het is geen natuurwet, maar een opkomende macht, China, zal doorgaans proberen de gevestigde macht, de VS, van zijn troon te stoten. Dat hoeft natuurlijk niet uit te lopen op een oorlog, maar het is zeker verstandig om er rekening mee te houden.

Kortom, dat unilateralisme betreft voornamelijk Europa. De Republikeinen zullen de steun sneller willen afbouwen dan de Democraten die de bondgenoten meer tijd zullen gunnen om zich voor te bereiden op de rauwe werkelijkheid, maar de koers staat vast. De VS heeft Europa allang niet meer nodig en Europa, de EU, moet leren ‘op eigen benen’ te staan. Economisch kan dat geen probleem zijn, de Europese economie is ongeveer even groot als de Amerikaanse, en het is dus een kwestie van prioriteiten. Dat vereist een cultuuromslag en leiders die de bevolking ervan kunnen doordringen dat de vette jaren voorbij zijn.

In de hoofdsteden die er toe doen, Berlijn en Parijs, zitten geen regeringsleiders die deze boodschap aan de man kunnen brengen. Bondskanselier Olaf Scholz is een kleurloze apparatsjik en president Emmanuel Macron een hautaine regent die elkaar bovendien niet kunnen luchten of zien. Bereid u maar voor op barre tijden.