Olympische Spelen zijn voor het gastland een groots moment. Dat geldt nog sterker voor een dictatuur. De Spelen zijn er niet voor de sporters. Ze mogen meedoen en strijden om medailles. Maar de grootste en belangrijkste medaille gaat altijd naar de Sterke Man van het gastland. Het is de gewenste onderscheiding voor de eigen voortreffelijkheid. En de eigen bevolking kan zien hoe ze fijn ze het getroffen hebben met hun Leider.

Vrijdag a.s. is het de beurt aan Xi Jinping. De Chinese leider zal de ster zijn van de openingsceremonie van de Winterspelen in Beijing. Het zal net als bij de Zomerspelen van 2008 ongetwijfeld een spektakel van me-heb-ik-jou-daar worden. Maar een feest als toen wordt het niet. Corona is een spelbreker. De internationale politieke situatie de andere.

Voor het prestige van de Leider is het van belang dat het festijn wordt opgeluisterd door collega-leiders en andere hotemetoten. Die hotemetoten, de bobo’s uit de sportwereld, zullen er zijn. Die laten zo’n buitenkansje om zich te zonnen in andermans glorie nooit lopen. Maar de collega’s laten het afweten. Xi Jinping en co hebben het verbruid door hun niemand en niets ontziende machtspolitiek en het schenden van de mensenrechten.

Op een collega na. De Russische president Vladimir Poetin is van de partij. Om de wereld demonstratief met XI te laten zien hoe eensgezind ze zijn en dat het Westen die eensgezindheid niet kan verstoren. De autocraten slaan de handen ineen. Net als vroeger toen Russen en Chinezen ‘socialistische broedervolken’ waren.

Dat ging op den duur mis omdat de Chinezen de leidende rol van de Russen niet wilden accepteren. De rollen zijn inmiddels omgedraaid. De eerste viool is nu onomstreden voor Xi Jinping. Dat zal zelfs Poetin moeten erkennen.

De grote vraag is: is die vriendschap een langer leven beschoren dan die uit de gemeenschappelijke commie-tijd?

Coalities tussen grootmachten zijn altijd gelegenheidscoalities. De relaties kunnen per definitie nooit permanent zijn omdat ze in de eerste plaats worden gedefinieerd door hun belangen, politiek, economisch en strategisch. In dit geval lopen die belangen momenteel voor een groot deel parallel. Economisch gezien vullen Rusland en China elkaar aan. Rusland is voor China een belangrijke leverancier van grondstoffen, met name olie en gas. Op zijn beurt investeert China stevig in Russische ondernemingen en voorziet het de Russen van high tech. Er is geen reden om aan te nemen dat die situatie op korte termijn verandert. Het is voor beide partijen ‘win, win’.

De politieke en strategische belangen overlappen elkaar eveneens. De VS is voor beiden de Grote Tegenstander. Een gezamenlijke vijand is altijd een uitstekende basis voor een bondgenootschap. Xi en Poetin willen bovendien hetzelfde. De VS moet verdwijnen uit hun respectieve invloedssferen. Poetin wil dat Washington zich terugtrekt uit het voormalige Oostblok. Dat is de inzet van de crisis rond de Oekraïne. Het Westen, en dat is voor Poetin de VS, moet erkennen dat Oost-Europa zijn voortuin is. Dat landen als Polen, Hongarije en de Baltische staten soevereine staten zijn en hun eigen toekomst willen bepalen, daaraan heeft hij geen boodschap. Het ziet er op dit moment niet naar uit dat hij zijn zin kan doordrukken, maar een dictator heeft de tijd. Hij kan wat de Amerikanen ’the long game’ noemen, spelen.

Voor Xi staat grosso modo hetzelfde op de agenda. Hij wil dat China weer de bepalende macht in Oost-Azië wordt en daartoe moet de VS inbinden. Ook hier is er een meer dan potentiële brandhaard: Taiwan. Voor Beijing is Taiwan een afvallige provincie die weer moet ingelijfd worden bij het moederland. De annexatie schijnt Xi te hebben uitgeroepen tot zijn levenswerk. Net als Poetin heeft hij bij leven en welzijn de tijd. Hij is de president voor het leven en de machtigste Chinees sinds Mao ze Dong.

Alleen is de VS net als in Oost-Europa niet van plan het veld te ruimen. Taiwan is internationaal niet erkend als een soevereine staat, maar wel al jaren een goed functionerende democratie. Ook om die reden kan Washington als zelfverklaarde kampioen van de democratie en mensenrechten de Taiwanezen niet met goed fatsoen aan hun lot overlaten. Of de Amerikanen voor Taiwan een oorlog willen riskeren laten ze in het ongewisse. Deze ‘strategische dubbelzinnigheid’ moet Beijing afschrikken van een invasie en Taipei weerhouden van het formeel uitroepen van de onafhankelijkheid.

Die strategie blijkt nog steeds effectief; de vraag is alleen: hoe lang nog? De nieuwe Chinese ambassadeur in Washington heeft bij zijn aantreden meteen de kat de bel aangebonden. “Als Taiwan gesteund door de VS verder gaat op de weg naar de onafhankelijkheid, zullen China en de VS, zeer waarschijnlijk verwikkeld raken in een militair conflict”, aldus Qin Chang.

Xi en Poetin schijnen het daarnaast eens te zijn in hun analyse van de VS en de positie van president Joe Biden. Voor beiden is de VS een grootmacht op zijn retour, met enorme binnenlandse problemen, de polarisatie tussen links en rechts. Dat zou de Amerikaanse bereidheid om hard op te treden ondermijnen. En de president is in hun ogen een oude kwakkelaar die niet eens zijn eigen partij onder controle heeft en voor zijn herverkiezing moet vrezen. Dat biedt mogelijkheden, helemaal als Biden wordt afgelost door een oude bekende en medemacho. Met Donald Trump en zijn America First denken ze beter zaken te kunnen doen.

Voorlopig ziet het er dus naar uit dat het spel gespeeld wordt volgens de regels van Xi en Poetin. Ze kunnen stoken en onrust zaaien waar, wanneer en hoe ze willen. Dat is ook een voordeel van potentaten: ze hebben geen last van binnenlandse oppositie en hoeven geen rekening te houden met bondgenoten. Ze kunnen crises ‘aan- en uitzetten’ naar gelang het hun uitkomt.

Of deze gelegenheidscoalitie iets van langere duur is, valt natuurlijk met geen zekerheid te zeggen. Zolang hun belangen in hetzelfde spoor blijven en zij niet in elkaars vaarwater raken, moeten ze het samen een tijd kunnen uithouden. Het Westen zou er goed aan doen de komende jaren van dit scenario uit te gaan.

Maar zolang ze in en rond Beijing schaatsen, skiën en snowboarden, zouden we volgens de geleerden niet bang hoeven te zijn voor een invasie van de Oekraïne. Xi wil op de voorgrond staan en dan mag Poetin niet de aandacht naar zich toetrekken.