Zestiende Lof der geneeskunst-lezing van het Erasmus MC in de Doelen te Rotterdam, thema: stress. Tegenwoordig komen zoveel prikkels op ons af, dat ons stresssysteem voortdurend aan staat. Chronische stress zet het lichaam aan tot het maken van te veel cortisol, een stresshormoon, dat psychische en lichamelijke klachten veroorzaakt: burn-out, obesitas, hart- en vaatziekten, diabetes, artrose, hoge bloeddruk, kanker. En niet alleen bij mensen. Dieren die onder beroerde omstandigheden opgesloten zitten raken gestrest. Varkens op een kluitje bijten elkaars staart af, kippen met tienduizenden in een bedompte stal pikken elkaar de veren uit het lijf.

Teruggaand in de evolutie is stress bedoeld om te reageren op gevaar. Zoals de tijgerin, die een twee keer zo groot mannetje verjaagt, omdat hij haar welpen wil doden om haar daarna zelf te bevruchten. Of de berin, die om dezelfde reden de machtige beer aanvalt, die het op haar jong heeft voorzien. En het wrattenzwijn, dat om haar frislingen te beschermen afstormt op de leeuw.

In Pau in de Pyrénées-Atlantiques hebben we onze tent opgezet naast de heg aan de rand van de camping. Tijd om een bakkie te doen. Ik steek de gasbrander aan. Gevaarlijk dichtbij fladdert een jonge mees, net uit het nest gevlogen, richting vlam. Met één handbeweging vang ik het vogeltje. Op hetzelfde moment vliegt een van de ouders door mijn haar, pikt en krast met de nageltjes over mijn hoofdhuid. Verrast sta ik op, zet het jong in de heg. Weinigen op dit ondermaanse zullen ooit door een dappere mees zijn aangevallen, vermoed ik. Hoewel dapper? Nee, gewoon stresshormoon.