‘Wir schaffen das’, zei Bondskanselier Angela Merkel in 2015. Een vluchtelingenstroom van toen ongekende omgang kwam op Duitsland af. Haar land had de plicht de Syriërs die gevlucht waren voor de burgeroorlog in hun land op te nemen. De bereidheid van de Duitsers om hen ten helpen was overweldigend. De welkomstcultuur was geboren. Later kwam er om verschillende redenen de klad in. Niet in het minst door wangedrag en misdaden van asielzoekers verzuurde de welkomstcultuur. Een ander fenomeen verscheen, de Wutburger. En de populisten van extreem-rechts roken hun kans.

Het was een ervaring die andere landen die op ruime schaal Syriërs en Afghanen hadden opgenomen, deelden. De aanvankelijke hulpbereidheid sloeg om, toen aan de welkomstcultuur nadelen bleken te kleven. De Wutburger zocht zijn heil bij de populisten. Bij ons in de polder dreigde Geert Wilders PVV bij de Kamerverkiezingen van 2017 zelfs de grootste te worden.

De vluchtelingenstroom van 2015 was vergeleken bij wat er nu op ons afkomt betrekkelijk bescheiden. Uit de Oekraïne zou nu wel eens een vloedgolf komen aanrollen. Volgens de cijfers van internationale hulporganisaties zijn ruim drie miljoen Oekraïners al aangekomen in buurlanden als Polen, Slowakije, Roemenië en Moldavië. Rond de 6 miljoen zouden in eigen land op de vlucht zijn. Het is nu al de grootste vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog.

Dat het hoofd te bieden zal nu een van de belangrijkste opgaven van Europa worden. Polen dreigt onder de last te bezwijken. Dat geldt eveneens voor andere Oost-Europese landen, waarvan de opvang de krachten van het armste land van Europa, Moldavië, ver te boven gaat. In West-Europa valt het nog mee, maar ook wij zullen tienduizenden vluchtelingen moeten opnemen. En ik wil niet de onheilsprofeet uithangen, maar dat zal niet zonder slag of stoot gaan.

Dat schijnt ook in Den Haag te zijn doorgedrongen. Hubert Bruls, burgemeester van Nijmegen en voorzitter van het Veiligheidsberaad, en staatssecretaris Eric van der Burg (asiel en migratie) zien de bui al hangen. Behalve de Oekraïners blijven ook Syriërs en Afghanen in grote getale komen. De Oekraïners kunnen op meer sympathie rekenen dan de Syriërs en Afghanen, want blank en geen moslim. Maar een keuzemenu, wel Oekraïners en geen Syriërs, gaat er niet komen. Gemeenten zullen desnoods gedwongen worden.

We hebben in 2015/16 kunnen zien waartoe dat leidt: demonstraties en rellen. In Steenbergen zong men ‘daar moet een piemel in’, toen een vrouw haar steun uitsprak voor een asielzoekerscentrum. In Duitsland ging Angela Merkel bij demonstraties aan de galg. Weliswaar alleen nog op plakkaten maar het gaf wel de stemming weer. En dat zou nu weer kunnen gebeuren. Zeker wanneer de oorlog lang duurt en de bevolking van de ontvangende landen het gaat merken bij het afrekenen aan de pomp en in de supermarkt.

Het is een sentiment dat wel eens uitgebuit kan worden door Vladimir Poetin. Zijn ‘speciale militaire operatie’ loopt zoals bekend niet volgens plan. De Blitzkrieg liep vast op het onverwacht taaie verzet van het Oekraïense leger en de onverzettelijkheid van de bevolking, gepersonifieerd door president Volodymyr  Zelensky. De Russische dictator is nu overgeschakeld op Plan B. Het moreel van de Oekraïners moet koste wat het kost gebroken worden. Geen burger mag zich zelfs maar even veilig wanen. Burgerdoelen als ziekenhuizen en schuilplaatsen worden onophoudelijk beschoten en gebombardeerd. De havenstad Marioepol is inmiddels met de grond gelijk gemaakt en moet als schrikwekkend voorbeeld dienen. Marioepol is nu het ‘Rotterdam’ van de Oekraïne.

Poetin had verwacht dat het Westen zich morrend en protesterend zou neerleggen bij het voldongen feit in de Oekraïne. Hij had rekening gehouden met sancties en die baarden hem nauwelijks zorgen. De ervaring leerde dat dit meestal symboolpolitiek is, vooral om het eigen geweten te sussen. Het Westen zou zich nooit in het eigen vlees snijden. Dat was een misrekening. Het Westen sloot de rijen. Zelfs Duitsland dat zich meestal helemaal achter in de rij verstopt als actie moet worden ondernomen, staat nu (bijna) vooraan.

Die eensgezindheid ondermijnen zou deel uit kunnen maken van Poetins Plan B of C. In zijn ogen is het Westen verwijfd en decadent. Wie zich druk maakt over lhbti-rechten, glazen plafonds, de slavenhandel van een paar honderd jaar geleden en teveel vlees eten, heeft geen benul van wat er in de echte wereld speelt. Het eigen comfortabele leventje mag niet te lang lijden onder de ongemakken die mee komen in de bagage van de vluchtelingen.

Dat geldt nog veel sterker voor de zwakkere bevolkingsgroepen die daadwerkelijk offers moeten brengen. Nog langer wachten op een eigen woning, bijv. of niet weten hoe de gasrekening betaald moet worden.

Corona heeft de afgelopen twee jaar gezorgd voor een bijna ideale voedingsbodem. In de meeste West-Europese landen en de VS kan het onbehagen zo weer de kop op steken. Voor veel wappies is en blijft Poetin in de woorden van superwappie Thierry Baudet een ‘prachtkerel’. In de VS staat Poetin-fan Donald Trump te popelen om de sloophamer uit de kelder te halen, als de kiezers over twee jaar de deur van het Witte Huis weer voor hem open doen. De gele hesjes gaan zo weer uit de achterbak van de Franse auto, wanneer de benzine en diesel onbetaalbaar worden. In de rest van Europa kunnen deze voorbeelden desgewenst aangevuld worden met de diverse nationale varianten.

Dit is maar een van de mogelijke scenario’s. Hoe realistisch het is, geen idee. Misschien past het ook niet in Poetins plannen, al zou me dat verbazen. En wie weet, houdt het Westen de rug recht. Dat zou bij alle ellende een aangename verrassing zijn. Maar alles hangt af van wat er op het Oekraïense slagveld gebeurt en hoeveel verder, – chemische wapens, nucleaire munitie? –  Poetin nog zal gaan.