Wie zou de ondankbaarste klus in Rutte IV hebben?  Minister Christianne van der Wal die worstelt met de stikstof of staatssecretaris Eric van der Burg die het asielbeleid meezeult? Geen zinnig mens zou met beide VVD-ers willen ruilen, maar ik tip nu op Van der Burg. Met de stikstof heb je het idee dat het op den duur wel goed komt. Vraag me niet hoe, en het zal van au gaan, de trekkers zullen misschien weer oprukken naar Den Haag, maar het lijkt me uiteindelijk te doen.

Van der Burg heeft het moeilijker omdat hij een binnenlandse oplossing moet zien te vinden voor een in het buitenland geworteld probleem. De invasie van asielzoekers, andere migranten en ‘gelukszoekers’ heeft oorzaken die ver buiten zijn macht liggen en Van der Burg moet dat in goede banen zien te leiden. Minstens 70.000 nieuwkomers, een stad als Gouda, becijferen de deskundigen voor dit jaar.

Zelfs als alles mee zou zitten, is dat een enorme opgave. En het zit niet mee. Om te beginnen politiek. De coalitie is verdeeld, D66 en CU zijn ruimhartiger dan VVD en CDA. De Kamer is verdeeld, tussen links en rechts. De samenleving is verdeeld, tussen ‘opvangers’ en ‘afwijzers’. Europa is verdeeld, tussen Oost, Zuid en West. En de West-Europese lidstaten zijn intern verdeeld, net als wij in onze polder.

Daarnaast heeft Van der Burg te maken met rechters die niet meewerken, gemeenten die zich als het even kan drukken en een overbelaste Immigratie en Naturalisatiedienst (IND). De opsomming is vast niet volledig, maar u heeft ongeveer een idee van de brand die Van der Burg moet proberen te blussen.

Sinds het uitbreken van de Syrische vluchtelingencrisis in 2015 is Europa vergeefs op zoek naar een oplossing. De Dublin-regeling, de asielzoeker moet asiel vragen in het land van aankomst, werkt niet. Er is geen spreiding van migranten over de lidstaten. In Oost-Europa, met name in Hongarije en Polen, zitten ze als ‘christelijke naties’ niet te wachten op moslims. (Oekraïners zijn welkom, want die komen uit de buurt en lijken op ons.) Intussen knappen vooral Griekenland en Italië het vuile werk op, omdat de buitengrenzen niet afdoende beveiligd kunnen worden. De maffiose mensensmokkelaars hebben misschien geen vrij spel, maar veel zal het niet schelen. Dat hulporganisaties ze daarbij helpen door hun klanten uit zee te redden, geeft het een wrange bijsmaak.

Alleen de Turkije-deal, waarbij president Recep Tayyip Erdogan in ruil voor een paar miljard  bereid bleek een paar miljoen Syrische vluchtelingen op te nemen, kun je met enige goede wil een oplossing noemen. Wel met het niet geringe nadeel dat je je daarmee afhankelijk hebt gemaakt van de luimen van een dictator die vermoedelijk de komende jaren ook aan deze voor hem lucratieve touwtjes blijft trekken. En als hem iets niet bevalt, dreigt hij de vluchtelingen in te zetten als wapen.

De catalogus biedt momenteel diverse oplossingen die qua realiteitsgehalte variëren. Opvang in de regio a la de Turkije-deal wordt vaak genoemd en aanbevolen. Net als de aanpassing van het VN-Vluchtelingenverdrag uit 1951 (asiel moeilijker maken voor vluchtelingen). Het Hek is bij rechts favoriet, liefst aan de Europese buitengrenzen, ‘Vesting Europa’, en als dat niet lukt dan aan de eigen grens. Wanneer dat om juridische redenen (vluchtelingenverdrag); politiek (chantage door de opvanglanden in de regio, zie Erdogan); of praktisch (Het Hek) moeilijk tot onmogelijk is en/of te lang duurt, lonkt het grote afschuifplan.

Het Deense model geldt hier als richting wijzend en heeft bij ons vooral aanhangers bij populistisch rechts. Bijna triomfantelijk wijzen ze erop dat een sociaaldemocratische minister-president dat snoeiharde beleid met volle overtuiging voor haar rekening neemt. En simsalabim, de Denen hebben geen asielprobleem meer. Daar kan het deugvolk van RoodGroen of GroenRood een puntje aan zuigen.

Wat de populisten vergeten te vermelden is dat de Denen een uitzonderingspositie hebben. Toen ze in 1991 EU-lid werden hebben ze meer ruimte inzake migratie bedongen. Die weg staat voor Den Haag niet open, tenzij we uit de EU stappen, maar daar hoor je de populisten sinds Brexit niet meer over.

Zoals meestal zijn de schijnbaar voor de hand liggende oplossingen geen oplossing. Inmiddels wordt het probleem niet alleen bij ons alsmaar acuter. In Duitsland is de extreemrechtse Alternative fuer Deutschland (AfD) na een paar magere jaren weer aan een opmars bezig. In Frankrijk en Italië kietelen de populisten graag en vaak met succes de xenofobe onderbuik. En in de VS zou president Joe Biden de verkiezingen van volgend jaar kunnen verliezen als hij de met de dag aanzwellende migrantenstroom uit Latijns-Amerika niet weet in te dammen.

Eind vorig jaar dreigde Rutte IV te sneuvelen, toen VVD en CDA enerzijds en D66-ChristenUnie anderzijds elkaar bijna op leven en kabinetsdood bestreden over de spreidingswet. Mark Rutte moest een obstinate fractie tot de orde roepen omdat die weigerde gemeenten te dwingen asielzoekers op te nemen. Maar de wet is er nog steeds niet en nu zou er weer om dezelfde reden gesodemieter zijn. Een blik op de peilingen leert dat een kabinetscrisis onverantwoord of op zijn minst onverstandig is. De coalitiepartijen zouden worden weggevaagd. Maar de stemming schijnt weer onder nul te zijn. En een oplossing niet in zicht.

Zonder die spreidingswet moet Van der Burg ijzer met handen breken. Niemand wil een herhaling van de mensonterende toestanden in Ter Apel van vorig jaar toen asielzoekers buiten moesten overnachten. En toch dreigt het weer te gebeuren.