Iedereen staat nog te tollen op zijn benen van de klap die de kiezers van Geert Wilders hebben uitgedeeld. Wie zegt dat hij deze klap had zien aankomen, beschikt over zulke profetische gaven dat hij die te gelde moet maken op de kermis. Het is een aardverschuiving, niets meer en niets minder. Natuurlijk, we hebben de opkomst van Pim Fortuyn 20 jaar geleden beleefd, de vernietigende nederlaag van de PvdA in 2017, en recenter, de opkomst van Forum voor Democratie (FvD) en de BoerBurgerBeweging (BBB), maar dit is van een andere orde. En met deze uitslag moeten ze formeren. Ik vraag me af of die formatie wel binnen de wet op de kansspelen valt, want ik zie niet hoe dit met vernuft alleen tot een resultaat, laat staan succes, kan leiden.

Omdat iedereen zo dizzy is van de rechtse uppercut, is de omvang van het linkse debacle nog niet overal goed doorgedrongen. Links, van de SP tot D66, heeft er zelden zo beroerd voorgestaan. Het is een drama voor iedereen die denkt dat links ondanks alles onontbeerlijk is voor een goed functionerende democratie. Je kan je van tijd tot tijd groen en geel ergeren aan de krankjorume ideeën, het wokisme, of de overspannen angst voor de wereldondergang, het klimatisme. Dat ze vaak nog steeds niet willen snappen dat oplossingen zonder draagvlak geen oplossingen zijn. Geloven dat ‘haalbaar en betaalbaar’ rechtse onwil en onzin uitdrukken. Allemaal tot uw dienst. Maar zonder links in de keuken zwaait schraalhans met de rechtse pollepel.

Laat het even bezinken: D66 ruim gehalveerd; de SP zwaar in de min, de Partij voor de Dieren (PvdD) idem en met de splinters is het niet beter. Alleen DENK ontsnapte aan de algehele malaise, maar dat zullen de meesten op links zelfs niet eens een schrale troost vinden. Het is een ongekende kaalslag.

Het grote project is jammerlijk mislukt. Verenigd Links heeft niet de doorbraak tot stand gebracht waar ze op hadden gehoopt. Hoe realistisch die hoop was, daar kun je vraagtekens bij zetten. In verkiezingstijd is politiek vooral ‘wishful thinking’ en blijkt hoop al te vaak uitgestelde teleurstelling.

Hoe gaat het nu verder? Frans Timmermans afdanken? Omdat hij bij veel kiezers regelrechte weerzin oproept? Bij de linkervleugel van GroenLinks, – die bestaat -, zagen ze het nooit in hem zitten. Blank, boomer, buik, dat kon niet goed gaan. Tot hun ongetwijfeld grote voldoening zullen ze zich in hun gelijk bevestigd zien. En zullen ze de enige politicus van enig kaliber in hun rijen op straat willen zetten. Als ze echt denken dat het met die mevrouw met migratieachtergrond en hoofddoek beter was gegaan, of met Jesse Klaver, is het slechter met ze gesteld dan ik dacht.

Normaal gesproken gaat men na zo’n deceptie de hei op om te analyseren, herijken, herbronnen, herbezinnen en wat je nog meer aan therapieën kunt bedenken. Ik wil daar niet op vooruitlopen, maar het zal geen feest worden. De sessies zullen moeten beginnen met de vraag of Verenigd Links ooit meer kan worden dan een groene bubbelpartij voor hoger opgeleiden en die bezig zijn dat te worden, studenten.

De PvdA dankte tientallen jaren haar succes aan haar vermogen hoger opgeleiden onder een dak te verenigen met mensen die tegenwoordig ‘praktisch opgeleiden’, moeten heten, de geschoolde arbeiders, de vaklui. Die groepen zijn om diverse redenen uit elkaar gegroeid en tenslotte van elkaar vervreemd. De hoger opgeleiden kregen op enig moment de overhand en de praktisch opgeleiden zochten hun heil elders. Steeds vaker bij de populisten die in een bonte stoet door de verweesde polder trekken.

Het verhaal is uiteraard uitentreuren bekend en sociologen en politicologen zullen er wel hun kanttekeningen bij plaatsen. Maar dit is wat er in grote trekken is gebeurd. En het slechte nieuws voor de fusiepartij is: die praktisch geschoolden komen nooit meer terug. Ze kunnen zich niet thuis voelen in een partij waar veel lieden zich druk schijnen te moeten maken over genderdingen en wat er nog verder woke is. En waar ze ook nog de neus voor je ophalen omdat je met het vliegtuig naar de zon gaat en graag een bal gehakt heet. En nee, dit is geen karikatuur.

Nu wilt u waarschijnlijk weten: kunnen ze daar ooit nog uitkomen en zo ja hoe?

Helaas, er is geen panklare, en al helemaal geen magische oplossing. Maar wat ze zeker NIET moeten doen is wel duidelijk: toegeven aan de verleiding verder op te schuiven naar links. Dat is de doodlopende weg. Ze zullen zich weer moeten bewijzen door noeste arbeid. Het sociaaldemocratische gehalte zal meer en het groene minder zichtbaar moeten worden. Minder gekkigheid en meer werkelijkheidszin. Werken aan haalbare oplossingen, compromissen sluiten, afscheid nemen van de waan altijd of tenminste meestal gelijk te hebben. Dus: de jas aantrekken, muts opzetten en uit de eigen veilige bubbel stappen, de echte rauwe wereld in.

Dat is wat Mette Fredriksen, de sociaaldemocratische premier van Denemarken, heeft gedaan en wat Labour-leider Keith Starmer na de gekte van zijn antisemitische voorganger Jeremy Corbyn in het VK probeert te doen. Natuurlijk is wat ze in die landen doen niet een op een toepasbaar in onze polder. Maar het geeft wel de richting aan. En dan nog: het zal van au gaan en succes is niet verzekerd. Maar het is de enige weg.