De gemeenschap of liever gemeenschapszin is een van de grote thema’s van de deze campagne. Het is niet het belangrijkste, bestaanszekerheid, migratie, woningnood en klimaat staan meestal hoger, maar bij vrijwel partij staat het op de agenda. De Omtzigt-partij (NSC), de BoerBurgerBeweging (BBB), het CDA, de SP, VerenigdLinks en wie ik eventueel heb overgeslagen, ze willen allemaal de gemeenschapszin bevorderen. Alleen de VVD maakt er geen al te groot punt van. Maar dat ook een liberaal alleen kan gedijen in een gemeenschap, zullen ze niet ontkennen. De mens is nu eenmaal een gemeenschapsdier.

Onze polder bestond tot zo’n 50 jaar geleden uit verschillende gemeenschappen, de zuilen. Vrijwel iedereen hoorde bij een zuil, de katholieken hadden hun zuil, de protestanten, de sociaaldemocraten, idem, zelfs de liberalen al wilden die dat meestal niet zo noemen. Elke zuil had een eigen partij, vakbond, krant, omroep, postzegelvereniging etc. Die dingen waren belangrijk maar daarnaast was iets dat minstens zo belangrijk was: de nestwarmte, de geborgenheid van ‘ons kent ons’.

Dat moet je niet romantiseren, zoals Frans Timmermans (VerenigdLinks) liet aantekenen. Nostalgie is altijd te rooskleurig. De verzuiling was ook conformisme en dat was vaak verstikkend. Maar die nestwarmte is iets waar veel mensen naar schijnen te verlangen en waarnaar ze kennelijk vergeefs op zoek zijn.

De ontzuiling was in veel opzichten een bevrijding. Meneer pastoor en de dominee konden je niet langer vertellen met wie je wel en niet naar bed mocht. De keerzijde was dat er zekerheden, tradities, rituelen en, inderdaad, nestwarmte, verloren gingen. Mensen raakten ontheemd en van elkaar ‘vervreemd’. (Vervreemding was in die dagen een hot item in de talloze ‘praatgroepen’ waar men elkaar moed in probeerde te praten).

Elke socioloog en sociaal-psycholoog zal vertellen dat mensen het liefst het gezelschap zoeken van gelijkgestemden. Men vindt het prettig te verkeren met mensen die het meestal met je eens zijn en voor wie jouw halve woord al genoeg is. Na geruime tijd maakten de zuilen plaats voor een andere gemeenschapsvorm, de bubbel. Wij leven nu in een bubbel-samenleving.

Die bubbels zijn opener en informeler dan de zuilen en hebben zelden een duidelijke hiërarchie. Het blijft meestal beperkt tot dezelfde krant, dezelfde partij, dezelfde leesclub en dezelfde sym- en antipathieën maar ze zijn meestal wel hecht genoeg om nestwarmte te bieden. Of de leden toleranter zijn dan hun (groot)ouders in hun zuilen, zou ik niet willen beweren. Een bubbel met een stevig gevestigde identiteit en de bijpassende ideeën en sentimenten ontwikkelt zich gauw tot een ‘stam’. En wat een stam doet als ze een andere stam tegenkomt die hem niet bevalt, hoef ik u waarschijnlijk niet uit te leggen.

Als de bubbel een stam is geworden, dan word je als lid geacht het totaal aan opvattingen te onderschrijven. Het is een packagedeal waaruit je niet kunt nemen wat je wel en afwijzen wat je niet bevalt. Je bent het bijvoorbeeld eens met het klimaatstandpunt, maar de genderissues kunnen je gestolen worden. Dat is niet mogelijk. Je kan die keuzes natuurlijk maken, maar dan word je uiteindelijk uit de groep gestoten.

Hoe dat in de praktijk in zijn werk gaat, kun je zien aan de reacties op de oorlog tussen Israel en Hamas. Extinction Rebellion (XR) blokkeert niet alleen de snelweg om de planeet te redden, ze heeft zich net als GretaThunberg onvoorwaardelijk solidair verklaard met de Palestijnen. De Zweedse klimaatfee liet daarbij overigens na de pogrom te vermelden waarmee Hamas vier weken geleden de oorlog ontketende. Je zou zeggen dat dit twee verschillende issues zijn die je niet over een en dezelfde ideologische kam moet scheren. En dat is wat ze doen.

Aan de basis ligt een anti-westers en anti-kapitalistisch sentiment dat beide thema’s verbindt en hen tot actie aanzet. De Palestijnen zijn het slachtoffer van het, in dit geval Joodse, kolonialisme. Het kolonialisme was het product van het westerse imperialisme dat op zijn beurt weer het ‘natuurlijke’ gevolg was van het kapitalisme. Zoals ook het klimaat slachtoffer is van het kapitalisme en in het bijzonder van het neo-liberalisme. Over de merites van de redenering kun je strijden, maar daar gaat het niet om. Het gaat om de emoties die beide kwestie oproepen en die de bubbellleden bevestigen in hun gelijk.

(Om misverstanden en verwijten van partijdigheid te voorkomen: de rechtse bubbels zijn geen haar beter. Bij Forum voor Democratie, de extreemrechtse bubbel bij uitstek, hebben ze de pest aan de ‘linkse kerk’ en de bijhorende politieke correctheid. Dat gaat zover dat ze de klimaatverandering, een wetenschappelijk vastgesteld feit, ontkennen. Dat zit in hun packagedeal. Als je jeuk krijgt van de politieke correctheid moet je ook de klimaatverandering ontkennen. Anders hoor je er niet bij).

Goed, zult u zeggen maar dat is niet wat Pieter Omtzigt (NSC) en Caroline van der Plas (BBB) bedoelen. Zij willen dat we aardiger tegen elkaar zijn, ongeacht onze verschillen in opvattingen. Maar bij sommige leden van GroenLinks, de radicale pro-Palestijnse vleugel, ben ik daar niet zeker van. Daar kreeg Frans Timmermans, de politiek leider nota bene, te horen dat hij op 7 oktober, meteen na de pogrom,  ‘al te eenzijdig partij had gekozen voor Israel’. Voor die groep sta je als GroenLinkser onvoorwaardelijk achter de Palestijnen en, vrees ik, de terroristen van Hamas. Dat zijn de knellende gemeenschapsbanden, het verstikkende conformisme, die je niet moet willen.

En verder ben ik van mening dat er een kiesdrempel moet komen!