De laatste fase van de campagne is aangebroken en iedereen zal blij zijn wanneer het er volgende week op zit. Het was zoals Fons Kockelmans woensdag vaststelde een saaie bedoening. In de debatten werden de mouwen niet opgestroopt en in de interviews kwam het vuur zelden in de buurt van de schenen. En als Johan Derksen, ‘Snor’, zich heeft kunnen ontpoppen tot de belangrijkste opinion leader in de polder, weet je zeker dat het zelden over de ‘inhoud’ is gegaan.

Die laatste dagen geven niettemin vaak de doorslag. Bij de campagneleiders van de grote partijen houdt dat soms tegen de klippen op de hoop in leven. En waar hopen ze op? Het ‘momentum’. Dat hun kandidaat alsnog de wind vol in de zeilen krijgt en zo ja, in staat is de voorsprong de laatste meters vast te houden of zelfs uit te bouwen. Dat hij zich staande houdt in de laatste debatten en interviews en niet in het zicht van de eindstreep struikelt.

Hoe belangrijk dat momentum is, zagen we bij de verkiezingen van twee jaar geleden. Sigrid Kaag (D66) deed het in de polls redelijk maar in de laatste week zette ze een indrukwekkende eindspurt in. De Democraten werden verrassend de tweede partij, met 24 zetels weliswaar 10 achter Mark Rutte en de VVD maar het was een van de beste resultaten ooit. Waaraan ze dat dankten, een goede campagne, de persoon van de lijsttrekker, geluk, een combinatie van die factoren, weet ik niet. Wel dat het niet herhaald zal worden. D66 krijgt naar het zich laat aanzien de gebruikelijke rekening voor regeringsdeelname. ‘Regeren’ dreigt weer ‘halveren’ te worden en dan mag lijsttrekker Rob Jetten nog in zijn handjes knijpen.

In deze campagne had Pieter Omtzigt lang het momentum. Hij voerde vanaf het begin het peloton aan en leek op weg naar de overwinning. Hij heeft een enorme schare fans die alles prachtig vinden wat hij doet en niet doet. Helderheid verschafte hij niet, niet over zijn ambities voor Rutte’s Torentje, en niet over wie de premier wordt, als zijn NSC de grootste wordt en hij in de Kamer het landsbelang gaat verdedigen. Klare wijn werd zelden geschonken tijdens deze campagne, maar Omtzigt weigerde zelfs de fles te ontkurken. Dat zou hem deze laatste week kunnen opbreken.

Men vermoedt hij dat hij wel eens te vroeg zou hebben ‘gepiekt’ en dat hij het momentum kwijt is. Volgens de peilingen ligt hij nog wel nek-aan-nek met Dilan Yesilgoz maar het momentum zou zich nu in haar richting verschuiven. Zoals meestal liep de VVD-campagne weer volgens het boekje. De naamsbekendheid van Yesilgoz vloog omhoog. Ze wisten te voorkomen dat 13 jaar Rutte een blok aan haar been werd. Tijdens de debatten won ze zichtbaar aan zelfvertrouwen en wist ze haar sympathie- en gunfactor op te krikken. Of ze het momentum kunnen vasthouden, weten we over een week. Volgens de profeten van het koffiedik zou alles nog mogelijk zijn.

Voor Frans Timmermans en zijn Verenigd Links is het momentum nooit echt op gang gekomen. Timmermans deed het in de debatten niet slechter, maar ook niet beter dan Omtzigt en Yesilgoz. Zijn hoofdthema, klimaatverandering, dat hem de kans moest bieden zijn troefkaart uit te spelen, bleef achter bij bestaanszekerheid, zorg, woningnood en migratie. En als het qua issues niet meezit en de kiezer je bovendien geen toffe peer vindt, kun je alleen maar hopen op een onverwachte gebeurtenis of ontwikkeling die je de laatste week toch iets van momentum geeft.

En verdomd, die ontwikkeling zou er kunnen zijn. Uit onverwachte hoek, maar daarom niet minder welkom. Geert Wilders zou het momentum van Timmermans kunnen aanslingeren. De PVV-leider zou ‘milder’ zijn geworden en willen meeregeren. Een meerderheid van VVD, de Omtzigt-partij (NSC), de BoerBurgerBeweging (BBB) en de Wilders-partij (PVV) zou volgens de laatste peilingen mogelijk zijn. En daar ligt de kans voor Frans.

Of zo’n rechts kabinet realistisch is, staat te bezien. Is Wilders daadwerkelijk bereid tot voor hem ‘waterige compromissen’ op zijn topthema’s? Omtzigt sloot  Wilders tot dusver uit wegens diens ‘rechtstatelijke opvattingen’, het islamverbod etc. Maar de meerderheid van zijn aanhang is niet tegen een coalitie met de PVV en kan, wil, hij dat negeren? Bij de VVD ligt het eenvoudiger. Yesilgoz wil de PVV-kiezers ‘niet buiten sluiten’. Wilders zal bij eventuele onderhandelingen moeten bewijzen of hij zijn doodlopende weg echt wil verlaten. Pas dan zouden er zaken gedaan kunnen worden.

Of en in hoeverre dat allemaal serieus is, is voor Timmermans in het geheel niet van belang. Hij krijgt zomaar, zonder er iets voor te hoeven doen, het grote geschenk in de schoot geworpen. Het vooruitzicht van een rechts kabinet met de peroxide populist zou de wind kunnen doen draaien waardoor ze alsnog vol in zijn zeilen gaat blazen. Met dit voor links vreselijke schrikbeeld moet hij de kiezers die nog zweven rond de Partij voor de Dieren (PvdD), D66, Volt en hoe die splinters verder heten, naar zijn kant zien te halen. En wie weet, als dat lukt, krijgt hij in deze beslissende laatste week toch nog zijn momentum. Of het voldoende is om de achterstand op Yesilgoz en Omtzigt in te lopen, betwijfel ik, maar het is zijn enige kans.

En verder ben ik van mening dat er een kiesdrempel moet komen!