Tijdens ons laatste pizza-overleg stelden Fons Kockelmans en ik vast dat geen van de coalitiepartijen er baat bij heeft om ‘de stekker eruit te trekken’. Een blik op de peilingen volstond. VVD, NSC en BBB stonden allemaal op verlies. NSC zo dramatisch dat de partij net als leider Pieter Omtzigt ziek geschreven moet worden. Alleen de PVV van Geert Wilders stond op winst. Maar als hij PVV I zou opblazen, zou hij er weinig mee opschieten. Met wie zou hij een PVV II kunnen beginnen, wanneer de partners teveel zouden verliezen?

Dat was nog voor het laatste relletje rond de pro-Hamas-demonstranten, ’tuig’ dat van de polderpotentaat met de Amsterdamse burgemeester meteen het land uit moet. Je hoeft geen fan van Femke Halsema te zijn, om te constateren dat ze volgens het boekje had gehandeld. Demonstreren is een grondrecht en een burgemeester kan dit niet zomaar verbieden. Zoals je ook kan constateren dat de Hamas-aanhang niet eens het fatsoen kon opbrengen om op een ander moment dan 7 oktober  ‘from the river to the sea’ te blèren.

Wilders weet dat uiteraard, maar de tweet was bestemd voor zijn aanhang. Die moet regelmatig gevoederd worden zodat ze zien dat de leider er nog altijd bovenop zit. Ondanks regeringsmacht (zonder directe aansprakellijkheid).

Bij elke andere politicus ben je geneigd te zeggen: niet op reageren, want dat is wat hij wil. Dus de burgemeesters die onmiddellijk in de bres sprongen voor hun Amsterdamse collega, speelden Wilders in de kaart. Maar de PVV-leider is niet zomaar een politicus. Hij is de directeur van het circus en als hij een stuk rood vlees in de piste gooit, kun je niet zwijgen.

Premier Dick Schoof wilde eigenlijk niet reageren. Dat doet hij ‘uit principe’ niet: ‘ik probeer echt te voorkomen dat ik op ieder bericht moet reageren. Ik kies mijn woorden zorgvuldig’. Maar door de ophef zag hij zich gedwongen wel iets te zeggen. ‘Laat ik het klip en klaar zeggen. Het gaat echt te ver om in de Tweede Kamer te vragen om het ontslag van een van onze burgemeesters om politieke redenen’.

Schoof zal onderhand wel weten dat hij met deze voor zijn doen stevige stellingname bij Wilders weer puntenaftrek heeft opgelopen. De PVV-leider zou het wel eens als een provocatie kunnen opvatten. Want in de wereld volgens Wilders is Schoof een uitvoerder. Doen wat de baas zegt en vooral niet denken dat je er eigen standpunten op na kunt houden.

Hoe lang kan de premier dit volhouden? Hoe lang kan hij de kleineringen voor zichzelf recht praten? Komt er een moment dat hij voor de spiegel staat en tegen zichzelf zegt: nu is het welletjes?

Schoof staat er alleen voor. Hij heeft geen politieke ervaring. Een basis om op terug te vallen, een partij die een leider in moeilijke momenten steunt, heeft hij niet. Misschien had hij, toen hij zich liet overhalen om aan de klus te beginnen, illusies over de solidariteit van de toekomstige collega’s in het kabinet. Hij dacht misschien dat hij een team kon smeden, omdat iedereen, inclusief Wilders, van de gezamenlijke onderneming een succes wil maken. Onder andere, normale omstandigheden was dit niet eens zo naïef. Maar met Wilders heb je zelden tot nooit normale omstandigheden.

De premier kan waarschijnlijk rekenen op de loyaliteit van de VVD- en NSC-ministers. Van de meeste mag je aannemen dat ze professioneel genoeg zijn om hun werk naar behoren te doen en er ondanks Wilders het beste van willen maken. Alleen, de PVV-bewindslieden zijn trouw aan maar een persoon. Zonder hem zijn ze niks, aan hem hebben ze hun baan te danken. Zijn woord is wet. Ze moeten door zijn hoepel springen.

Als je geen eigen partij hebt en niet kan uitgaan van de loyaliteit van je meeste collega’s, wordt regeren vooral een kwestie van karakter. Dat is vooralsnog de onbekende factor in deze steeds droever worden vertoning. Intelligentie en competentie zijn lang niet genoeg. Een politieke leider legt in de loop van zijn carrière een pantser aan. Bij elke tegenslag en nederlaag, bij elke streek die zijn partijvrinden hem leveren, komt er een nieuwe laag bij, vaak met teflon, zodat hij op den duur zo stevig in zijn schoenen staat dat zelfs orkaan Milton hem er niet uit kan blazen. Schoof heeft deze leerschool niet doorlopen. En je moet gezegend zijn met een uitzonderlijk talent wil je die achterstand kunnen inlopen.

Van dat talent hebben we in de paar maanden dat hij nu minister-president is, nog niets gezien. Het Binnenhof is niet groot, maar hij wekt niet de indruk dat hij zijn weg heeft gevonden. Wie, behalve je ambtenaren, kun je vertrouwen? Een politiek leider heeft vertrouwelingen met wie hij door de jaren heen een band heeft opgebouwd en op wie hij kan rekenen. Schoof is geen politiek leider en kan geen beroep doen op een entourage die weet hoe hij ’tikt’ en aan een half woord genoeg heeft. Hij moet de eenzaamste man in Den Haag zijn.

En dan kun je je voorstellen dat het hem een keer te machtig wordt. Dat hij de incompetentie van de collega’s niet langer voor zijn rekening wil nemen. Dat hij de pesterijen van Wilders beu is en niet langer aan dat dode paard wil trekken. Ik heb geen idee of hij zo in elkaar zit, maar het zou een mooie wraak zijn op Wilders.