De eeuw is nog relatief jong, toch kunnen we al spreken van de ‘comeback of the century’. Donald Trump deed wat voor hem alleen Grover Cleveland ruim 100 jaar geleden heeft gepresteerd. Als president verliezen en na vier jaar buitenspel te hebben gestaan weer winnen.  Alles is ongeveer fout aan de man, maar in de politiek, – niet in zaken -, blijkt Trump een winnaar.

De kans is trouwens groot dat hij alles wint: de Senaat, het Huis van Afgevaardigden en de meerderheid van de stemmen, the popular vote. De conclusie kan niet anders luiden dan dat de Amerikanen hem terug in het Witte Huis willen. Of ze daar spijt van zullen krijgen, moeten we afwachten. Anders dan acht jaar geleden, toen hij de wereld én zichzelf verraste, weet idereen nu wat op de agenda staat. Als Trump doet, wat hij heeft aangekondigd, krijgen Amerikanen wat ze verdienen. Hoge invoerrechten, massadeportaties van migranten, de aanval op de ‘binnenlandse vijanden’, terugdraaien van klimaatbeleid en mogelijk inniger banden met de autocraten van deze wereld, de Sterke Mannen Club.

Anders dan bij de vorige regeerperiode zijn er nu geen ‘volwassenen in de kamer’, die hem van al te bizarre fratsen kunnen afhouden. In het Witte Huis komt nu een hofhouding, die doet wat de despoot wil. Als je het glas desondanks half vol wil zien, mag je hopen dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen. Dat de werkelijkheid een rem zal zetten op de al te drieste dadendrang en dat niet alle adviseurs hielenlikkers zijn of van dat andere deel van de anatomie. En misschien verrassen de instituties ons en laten bijvoorbeeld de rechters, ook die van het Supreme Court, het Constitutioneel Hof, ondanks zijn reactionaire meerderheid, niet over zich lopen. Maar ik zou er niet op rekenen.

Begin deze week zag ik de ‘Apprentice’, de film over de opkomst van Trump als vastgoedmagnaat in New York. Aan de hand van een sinistere advocaat van kwaaie zaken, Roy Cohn, leert Trump hoe je wint: altijd in de aanval gaan, alles (rotstreken) ontkennen en nooit je verlies toegeven. Die lessen heeft Trump dankbaar in de oren geknoopt. Daarnaast brengt de film een paar karaktertrekken aan het licht die de wereld inmiddels aan den lijve heeft moeten ondervinden. Trump lijdt aan zelfoverschatting, mist elke empathie en is ondankbaar. Als Cohn, wegterend aan aids, hem niet meer kan helpen en een last wordt, laat hij hem meedogenloos vallen.

Dankbaarheid ligt dus niet in zijn aard, want anders zou hij een bedankbriefje en bloemetje naar de Democraten sturen. Want dat Trump zich weer als een vorst in het Witte Huis kan installeren, hebben de Democraten in de eerste plaats aan zichzelf te wijten. De autopsie moet nog beginnen en het zal flink stinken. Er zullen rekeningen worden vereffend en koppen rollen. Wie het wil zien en volgen zal een knijper op de neus moeten zetten. Maar bij deze een eerste, provisorische  aanzet.

De partijtop heeft Joe Biden veel te lang in de waan gelaten dat hij nog een keer kon aantreden. Dat was op zijn minst wensdenken, en waarschijnlijk, veel erger, zelfbedrog. Het moet voor iedereen in zijn omgeving, van familie, de leiders, de adviseurs, duidelijk geweest zijn, dat de president aan het eind van zijn latijn was. Afgezien van het persoonlijke drama, is het een schandaal. Het land werd in het ongewisse gelaten over zijn lichamelijke en geestelijke toestand. Dat werpt de vraag op: wie regeerde eigenlijk? Had Biden enige controle op wat in zijn naam gebeurde? Of was er een kleine kliek die hem aanstuurde? Dat wordt een kluif voor de historici.

Het directe gevolg was dat Kamala Harris de meubelen moest zien te redden, toen Biden eindelijk met een stevige duw in de rug naar de uitgang schuifelde. Ook de keuze om haar te laten aantreden, had teveel weg van een gok. Als Biden eerder was opgestapt, was een serieuze ‘lijsttrekkersverkiezing’ mogelijk geweest. Mogelijk was daar een kandidaat uitgerold, die, anders dan Harris, niet geassocieerd kon worden met de impopulaire Biden. Een kandidaat met een eigen staat van dienst bijvoorbeeld als gouverneur van een belangrijke staat en een ander steviger verhaal. Harris werd gedefinieerd door de Trump-campagne als een zo mogelijk nog slechter aanhangsel van Biden – laag IQ en radicaal linkse gek -,  en heeft zich daar nooit aan weten te onttrekken. Maar ook met een betere kandidaat is niet gezegd dat de Democraten hadden gewonnen. De pet van de kiezer stond naar verandering en dan is er meestal geen houden aan.

Voor de langere termijn zullen de Democraten zich moeten bezinnen op wat voor partij ze willen zijn. Misschien is het bij de ‘herijking’ raadzaam daar de teloorgang van de klassieke sociaaldemocratie in West-Europa bij te betrekken. Bij alle verschillen, de Democraten zijn een ‘big tent’, waar conservatieven, liberalen, sociaaldemocraten en ‘wokies’ onderdak vinden, valt een ding op. Net als de Europese sociaaldemocraten hebben de Democraten de harde kern van hun aanhang, de arbeiders, in grote getale van zich afgestoten. ‘Joe Sixpack’ in Ohio voelt zich niet vertegenwoordigd door Alexandria Ocasio-Cortez, de radicaal-linkse Democrate uit New York.

Joe terughalen zal moeilijk zijn en als het al lukt, een project van de lange adem worden. Voor de komende tijd zit er niets anders op dan diep ademhalen en hopen dat het meevalt. Ook dit gaat voorbij, zei de optimist toen het dak boven hem instortte.