Hoe cynisch of fatalistisch het ook klinkt, de moordaanslag op Donald Trump kwam niet onverwacht. Het was niet een van de gebeurtenissen waar niemand rekening mee kan houden. Geen ‘unknown unknown’, hooguit een ‘known unknown’, iets dat kan gebeuren, alleen, je weet niet wanneer, waar en hoe.

De aanslag is een gevolg van het politieke klimaat in de VS. Polarisatie is een veel te zwak woord om de stemming in het land te beschrijven. Het is oververhitting op nationale schaal. Sinds de miraculeuze ontsnapping van Trump lijken de meeste politici zich daarvan van bewust. Ook Trump zelf. Onmiddellijk na de aanslag stak hij strijdbaar zijn vuist in de lucht en riep: ‘Fight, fight, fight’. Dat was de adrenaline die door zijn lichaam spoot. Later volgde een oproep tot eensgezindheid: We moeten nu meer dan ooit verenigd zijn, ons ware Amerikaanse karakter tonen, en het Kwaad mag niet winnen’.

Sommige Trumpianen waren nog niet zover. ‘Het bevel kwam van Joe Biden’,  aldus een lid van het Huis van Afgevaardigden. Ook J.D. Vance, een Republikeinse senator en mogelijke kandidaat voor het vice-presidentschap, wist waar de schuld lag. ‘Dit is geen geïsoleerd incident. De campagne van Biden schildert Trump af als een autoritaire fascist die met alle middelen gestopt moet worden. Die retoriek  leidde rechtstreeks tot de aanslag op Trump’. Dit was nog een zwakke echo van de woede- en haatexplosies op de sociale media. Dat Trump met zijn eigen hitsige retoriek het vuur graag opport, liet de senator uiteraard onvermeld.

De meer bezonnen politici repten zich van microfoon naar camera en vice versa of grepen naar het toetsenbord om tot kalmte te manen. Die oproepen hebben veel weg van pogingen om een potentieel uitslaande brand te blussen met een gietertje. Niets is onmogelijk, zeker, maar onwaarschijnlijk is het wel. Of de kalmte wint en de brand geblust kan worden, hangt af van de gebeurtenissen van de komende dagen.

Je hoeft niet eens een grote cynicus te zijn om vast te stellen dat de politiek ‘gewoon’ verder gaar gaat. Biden zag de kans schoon om de bezorgde vader des vaderlands te spelen. Althans, dat hoopte hij. In zijn tv-toespraak tot de bevolking probeerde de president de juiste snaren te raken, maar door zijn retorische beperkingen bleef het bij een zwakke poging. In elk geval is hij even bevrijd van de druk om zo snel mogelijk het veld te ruimen voor een kandidaat die Trump wel kan verslaan. Alleen, het respijt zal van korte duur zijn. Juist nu Trump onstuitbaar lijkt af te stevenen op de overwinning in november, is de noodzaak om een kandidaat te vinden met enige kans op succes urgenter dan ooit.

Wie ze ook in de race sturen, de Democraten zullen in elk geval hun campagne moeten omgooien. De aanvallen op Trump moeten op zijn minst afgezwakt worden, als ze al niet uit den boze zijn. Tot afgelopen zaterdag was de campagne van beide partijen voornamelijk negatief. Voor de Republikeinen was Biden een (half)demente stumper en was het onverantwoord hem nog vier jaar naar het Witte Huis te sturen. De Democraten verketteren Trump als een ‘fascist’ en een gevaar voor de democratie. Dat is nu niet langer mogelijk. Ze zijn gedwongen over te schakelen naar een meer positieve campagne waarin de wapenfeiten van vier jaar Biden centraal staan. En of dat gaat lukken, is ook bij de top van de Democraten zeer de vraag.

Trump schijnt zich nu als de grote verzoener te willen manifesteren. Geen woeste aanvallen op Biden meer, maar de natie bijeen brengen. Dat zit niet in zijn karakter en hoelang hij dat volhoudt en bereid is zijn aanhang bij de teugel te houden, staat te bezien.Bovendien, zijn grote thema, dat zijn campagne de brandstof levert, is wraak, vergelding. Wraak op de ‘elites’ met hun verachting voor zijn kiezers en vergelding voor de vernederingen die die kiezers van die elites moeten verduren. En dat gaat niet op de spaarvlam.

Deze week houden de Republikeinen hun conventie in Milwaukee, in de staat Wisconsin. Het zou sowieso een pro-Trump-orgie zijn geworden, maar nu kan het niet anders een grote, (bijna) religieuze happening worden. De partij was al de Trump-sekte, met de verheerlijking van de leider en de onwankelbare trouw van zijn volgelingen. En die emoties kunnen na de mislukte aanslag alleen maar nog intenser worden. Veel aanhangers schijnen zijn overleven te zien als een ’teken van God’ en zullen hem willen zalven als hun messias. De foto van zijn bebloed gezicht en die strijdbaar in de lucht gestoken vuist heeft de religieuze symboolkracht om een icoon te worden. In elk geval wordt het een grote troef in de campagne. Ongetwijfeld met beelden van de broze, stram voort schuifelende Biden als contrast.

Er zijn waarnemers die geloven dat de campagne nog niet is gelopen. De sympathie voor Trump zou van korte duur blijken, de aanslag zou zijn aanhang sterken in haar devotie, maar hoeft niet de poort open te zetten voor een toestroom van nieuwe volgelingen. De zwevende kiezer zou zich nog steeds kunnen afkeren van Trump. De Democraten zouden zich kunnen herpakken en Biden vervangen door een potentiële winnaar. En het valt natuurlijk niet uit te sluiten dat Trump zijn temperament niet in toom houdt en zijn hand overspeelt.

Natuurlijk is dat allemaal niet onmogelijk. Maar is het reëel? Of is het vooral fluiten in het donker?