Vladimir Poetin gaf deze week in Sint Petersburg bij uitzondering een persconferentie voor buitenlandse media. Een dictator doet zoiets voornamelijk om twee redenen. Hij wil geruststellen en/of dreigen. Poetin deed beide. NAVO-landen hoefden niet bang te zijn voor een Russische invasie. ‘Bullshit’, in goed Russisch. Maar hij dreigde wel met ‘asymmetrische’ aanvallen, – hacken, ontwrichting van westerse infrastructuur -, als Rusland vanuit Oekraïne met westerse wapens zou worden aangevallen.

Washington en Berlijn besloten onlangs dat Kiev ‘beperkt’ door hen geleverde wapens mocht inzetten. Rusland bestookt van het eigen grondgebied dicht aan de grens liggende Oekraïense steden in dorpen en dat zou de aanloop kunnen zijn van een groter offensief. Kiev wil dat verhinderen door Russische logistieke knooppunten en ander installaties aan te vallen. Dat doen ze al met eigen wapens, vooral drones, maar westerse artillerie en raketten zouden een welkome verruiming van hun opties zijn.

Frankrijk en het VK hadden daar al mee ingestemd, maar in de VS en zoals gebruikelijk Duitsland bestonden grote aarzelingen. Het risico van escalatie was te groot. Toch gingen ze, eerst de VS en vervolgens, als zijn schaduw, Duitsland overstag. Maar Kiev moest zich houden aan de bovengenoemde voorwaarde.

Duitsland is een favoriet doelwit van de Russische politiek. De Duitsers en Russen onderhouden van oudsher een bijzondere relatie. Enerzijds is er vooral van Duitse kant een bijna romantisch gevoel van een diepe historische en culturele verbondenheid. Anderzijds heeft Duitsland in twee wereldoorlogen verschrikkelijke verwoestingen aangericht. Voor de Russen is Duitsland vooral strategisch van vitale betekenis. Het is het belangrijkste land van de EU en ligt bovendien in het hart van Europa. Zoals de eerste communistenleider Vladimir Iljitsj Lenin al vaststelde: wie Berlijn heeft, heeft Duitsland en wie Duitsland heeft, heeft Europa.

Dat geldt hoogstwaarschijnlijk in essentie ook voor zijn verre voornaamgenoot Vladimir Poetin.

Poetin waarschuwde dan ook met name Duitsland. Berlijn moet het niet in zijn hoofd halen de zeer effectieve Taurus-kruisraket aan Kiev te leveren. Nu is Bondskanselier Olaf Scholz dat niet van plan, maar twee van de drie regeringspartijen, de Groenen en liberale FDP, dringen daar samen met de grootste oppositiepartij CDU/CSU wel op aan. Scholz’s eigen sociaaldemocratische SPD is verdeeld en telt bovendien de nodige ‘Putinversteher’, maar die laatsten houden zich de laatste tijd gedeisd.

De timing van Poetin was eveneens veelzeggend. Scholz en de SPD voeren voor de Europese verkiezingen campagne als de ‘vredespartij’. De SPD staat er in peilingen al tijden beroerd voor. De sociaaldemocraten zijn met 14 procent afgezakt naar plaats drie, ver achter de CDU/CSU (31), nipt na de Groenen (15) en ex-aequo met de extremistische Alternative für Deutschland (AfD). Het koeren van de sociaaldemocratische vredesduif wordt algemeen gezien als een pathetische poging om te redden wat er nog te redden valt. Maar de kansen staan niet goed.

Poetins geeft Scholz met zijn waarschuwing mogelijk een electoraal steuntje in de rug. Met de bondskanselier weet Poetin waar hij aan toe is. Scholz is de eeuwige weifelaar, – zelf noemt hij zich graag ‘bezonnen’ -, die gevoelig blijkt voor dreigementen, vooral als die gepaard gaan met nucleair sabelgekletter. Wat bovendien in Poetins voordeel speelt, is dat de relatie tussen Scholz en Emmanuel Macron ‘suboptimaal’ is. De Franse president grossiert in visies en daar krijgt Scholz een punthoofd van. Met als gevolg dat de as Berlijn – Parijs veel stroever loopt dan zeker nu, met een desastreuze oorlog, gewenst is.

En er speelt nog een factor mee. Volgend jaar september zijn er in Duitsland Bondsdagverkiezingen. Dat is nog ver weg, maar binnen de SPD beginnen ze nerveus te worden. Scholz is de minst gewaardeerde en impopulairste kanselier sinds dat gemeten wordt. Hij geeft geen leiding en is een rampzalige communicator. Standpunten en beslissingen licht hij niet of nauwelijks toe. Het feit dat het zijn standpunt of besluit betreft, in alle wijsheid genomen door Olaf Scholz, moet op zich reden genoeg zijn om ermee in te stemmen. Daar denkt de kiezer anders over en, helaas voor Scholz, ook steeds meer SPD-ers.

Het is nog te vroeg om te zeggen dat er een kanseliersdiscussie is losgebarsten maar in de afdelingen neemt het gemor in volume toe. Met Scholz en zijn ondermaatse campagnetalent vreest men dat die verkiezingen uitlopen op een ramp. Officieel willen de bonzen niets weten weten van een ‘kanselierscrisis’ en ‘is en blijft Olaf Scholz onze man’. Maar iedereen weet, dat, als je nu al, meer dan een jaar voor de verkiezingen, deze bezweringsformule uit de la moet halen, de twijfel aan het knagen is.

Want waar de anti-Scholzers steeds nadrukkelijker op wijzen: ze hebben een veel betere kandidaat. Minister van defensie Boris Pistorius is met afstand de populairste politicus van het land. Pistorius is wat Scholz niet is. Waar Scholz in nevelen spreekt, vindt Pistorius klare woorden. En waar de kanselier van weifelen zijn specialiteit heeft gemaakt, maakt de defensieminister een doortastende indruk. Pistorius houdt zich nog op de vlakte, ook over de levering van de Taurus, al is het een publiek geheim dat hij daarin verschilt van Scholz. Maar als deze herfst de verkiezingen in drie oostelijke deelstaten een debacle worden, en daar ziet het nu naar uit, zal de roep om Pistorius steeds luider worden.

Poetin ziet dit uiteraard graag gebeuren. Als de belangrijkste regeringspartij in het belangrijkste EU-land verwikkeld raakt in een opvolgings- en mogelijk richtingenstrijd, krijgt hij een nieuwe troef in handen. En die kan hij uitspelen, wanneer het hem uitkomt.