Olaf Scholz wil weer bondskanselier worden. De sociaaldemocraat is ervan overtuigd dat het gaat lukken. Hij heeft de slechtste waarderingscijfers aller tijden: 13 procent van de Duitsers vindt dat hij het goed heeft gedaan. Zijn regering was de zwakste ooit gemeten. Tijdens zijn kanselierschap verloor zijn partij, de SPD, vrijwel alle verkiezingen. In de peilingen staan de sociaaldemocraten op een niet eerder vertoond dieptepunt, rond de 15 procent. En hij heeft ook nog zijn kabinet opgeblazen

In elke andere partij zou men hem uitzwaaien: dank voor de bewezen diensten en nu heel gauw wegwezen! Maar voor de SPD-top blijft hij de kandidaat voor de Bondsdagverkiezingen van eind februari. Hoe kan dat? Lijden ze bij de oudste en ooit grootste sociaaldemocratische partij van Europa aan verstandsverbijstering? Zijn ze levensmoe?  Willen ze andere Europese sociaaldemocraten, zoals de PvdA, achterna? Een afgesloten hoofdstuk worden in de geschiedenis van de politiek? Hebben ze echt geen betere kandidaat?

Buiten de Berlijnse stolp is het gemor inmiddels begonnen. Een groeiend aantal leden ziet wat de partijleiding kennelijk niet wil zien. Met Scholz dreigen de verkiezingen een debacle zonder weerga te worden. Op zijn best declassering tot slippendrager in een coalitie met de conservatieve CDU/CSU. Het gerommel in de provincie, want zo wordt het afgedaan door de leiding, begint langzaam ook door te dringen tot de fractie in de Bondsdag. Als de verkiezingen uitlopen op de te verwachten ramp, raken tientallen leden hun zetel kwijt en daarmee het perspectief op een verdere carrière. Bij al het idealisme wil dat wel aanzetten tot knopen tellen.

In de buitengewesten weten ze ook wie de kar wel moet trekken: Boris Pistorius. De huidige minister van de defensie is met afstand de populairste politicus van het land. Type no nonsense die meestal zonder omwegen zegt waar het op staat. Maar wat goed valt bij de kiezers, valt zelden goed bij het linkse partijkader. Pistorius is te ‘rechts’ en pleit bovendien keer op keer voor meer geld en wapens voor Oekraïne. Voor een partij die niet goed weet wat ze aanmoet met die oorlog, is dat geen aanbeveling.

Zelfs als je door een beslagen partijbril kijkt, moeten de tekortkomingen, de handicaps, het falen van Scholz in het oog springen. De kanselier is niet in staat leiding te geven, mist elke communicatieve vaardigheid en heeft nul charisma. In de EU is hij als leider van het belangrijkste land niet wat hij moet zijn, de toon aangevende staatsman. Een keer steeg hij boven zichzelf uit. Na de Russische invasie van Oekraïne hield hij zijn grote rede, waarin hij een ‘Zeitenwende’, keerpunt, aankondigde. Duitsland zou zijn verwaarloosde defensie oplappen en Oekraïne steunen. Maar dat hoogtepunt ligt inmiddels ruim 2,5 jaar terug en hij denkt daar nog steeds op te kunnen teren.

Waarom denken ze bij de SPD met Scholz toch te kunnen winnen?

Als ongeveer alles er deprimerend uitziet, de nederlaag onvermijdelijk lijkt, is vastklampen aan hoop doorgaans de enige uitweg. Bij de SPD denken ze dat ze de achterstand op de CDU/SCU, in de polls met ruim 30 procent twee keer zo groot, nog kunnen inlopen. Drie jaar geleden, bij de verkiezingen van 2021 lag Scholz eveneens ver achter maar won toch. Erop wijzen dat de omstandigheden toen anders waren, dat CDU/CSU een zwakke kandidaat had en het daar toen intern rommelde en de achterstand veel kleiner was dan nu, maakt geen indruk. Hoop is ook vaak willens en wetens de ogen sluiten voor de werkelijkheid, dus zelfbedrog.

De andere strohalm heet Friedrich Merz, de lijsttrekker van de CDU/CSU. Dat Merz niet de droomkandidaat is, zullen ze zelfs bij zijn partij niet ontkennen. Merz heeft een kort lontje, een talent tot uitglijers en op zijn 69ste geen enkele bestuurlijke ervaring. Hij was nooit minister of premier van een deelstaat, de gebruikelijke stations naar eindbestemming Kanzleramt. Dat weegt in Duitsland zwaarder dan bij ons, waar een partijloze voormalige topambtenaar minister-president kan worden. Maar is Scholz zoveel beter? Hij was burgemeester van Hamburg, met matige rapportcijfers, een onopvallende minister van financiën en, dat vooral, is jammerlijk mislukt als kanselier. Dat kun je moeilijk verkopen als het alles overstralende alternatief. Bovendien wordt het op die manier een negatieve campagne, tegen Merz, en daar houden de meeste kiezers niet van. Kunnen ze desgewenst navragen bij de Democraten in de VS.

Het geworstel duidt ook op een dieper liggend probleem. De laatste SPD-politicus pur sang was Gerhard Schröder. Voor hij zich blameerde als loopjongen van Vladimir Poetin was Schröder een winnaar, de enige van wie Angela Merkel (CDU/CSU) gedurende al haar jaren aan de top, het klamme zweet in de handen kreeg. Na Schröder stuurde de SPD keer op keer kandidaten in het veld waarvan de een nog kanslozer was dan de ander. Dus dat Scholz drie jaar geleden won, niet tegen de afgetreden Merkel, maar een zwakke CDU-er, verschafte hem het aureool van een winnaar. (Daarbij moesten de sociaaldemocraten bij alle vreugde wel over het hoofd zien, dat Scholz het slechtste resultaat ooit als winnaar van Bondsdagverkiezingen had behaald. Ruim 25 procent, Schröder was zijn zijn topjaren goed voor rond 40 procent).

Mocht de druk op Scholz zo groot worden, dat hij net als de Amerikaanse president Joe Biden, wel moet opstappen en Pistorius het van hem overneemt, is niet gezegd dat Pistorius wint, zie Kamala Harris. Maar met Scholz lijken ze op voorhand kansloos. Met een kreupel paard kun je niet winnen.