We hebben het niet getroffen. Buiten woedt de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog en in de polder zit het zwakste kabinet sinds mensenheugenis. Wilders I is voor geen enkele taak berekend. Rutte IV viel evenmin mee, maar hier is een dieptepunt bereikt. Steeds meer burgers valt op dat de incompetentie een kritische grens heeft overschreden. Er komt niets, maar dan ook niets, uit de ministeriële handen.

Als optimist ga ik ook in de grootste duisternis op zoek naar lichtpuntjes. Er moet toch een bewindspersoon rondlopen die zich aan de malaise weet te onttrekken? En dan ben ik bereid de lat niet al te hoog te leggen. Met het aanraken van de middelmaat zou ik al tevreden zijn. Maar ook die bescheiden uitzondering heb ik niet gevonden.

Politiek is voortmodderen, dat weten we, maar zelfs daarvoor is enige bekwaamheid vereist. Al voortmodderend kun je toch iets tot stand brengen. Groots is het nooit, maar je hebt het idee dat men het in elk geval probeert. Zelfs daar is Wilders I niet toe in staat.

Dat zou niet zo erg zijn als de zon scheen en er een vriendelijke westenwind blies. Maar de wereld verkeert in een overgangsfase met een onzekere, mogelijk onheilspellende afloop. Oorlog in Oekraïne, oorlog in het Midden-Oosten, oorlogsdreiging in het Verre Oosten en ontreddering in Europa. Dan zie je toch liever geen bibberende handjes aan het roer.

Tot niet zo gek lang geleden kon je uitgaan van een paar zekerheden. Er was een op regels en waarden gebaseerde wereldorde. Die wereldorde was niet altijd schokbestendig, maar in het Westen zorgde ze voor betrekkelijke rust en regelmaat. De VS was de architect van deze relatief overzichtelijke wereld. In Europa vonden we dat vanzelfsprekend. Uncle Sam paste op ons en wij konden redelijk zorgeloos onze gang gaan.

Nu zit er in het Witte Huis een revolutionair die bezig is met het slopen van die door zijn voorgangers opgebouwde wereldorde. Oud-bondskanselier Angela Merkel waarschuwde aan het begin van Trump I dat Europa op zichzelf was aangewezen. Maar pas bij het aantreden van Trump II dringt door dat het menens is. Merkel had zelf waarschijnlijk ook meer kunnen doen om Europa voor te bereiden op de aardbeving, maar daarvoor had ze niet meer de fut. Bovendien dacht vrijwel iedereen dat met Joe Biden de normaliteit in het Witte Huis was teruggekeerd. Trump I was een abberatie, een schrikmoment. Na vier jaar godzijdank voorbij.

We zijn inmiddels ‘wakker’. Althans in de meeste EU-landen. In het belangrijkste land van Europa is de ernst van de situatie inmiddels ten volle doorgedrongen. De Duitsers zitten  aan het begin van een kabinetsformatie, maar de coalitiepartners, de conservatieve CDU/CSU van toekomstig kanselier Friedrich Merz en de sociaaldemocratische SPD, beseffen dat de eigen stokpaardjes op stal moeten blijven en dat haast geboden is. Ik denk dat ze bij Wilders I wel zien dat de wereld om hen heen in razend tempo verandert, maar verder in het donker tasten.

De afgelopen dagen sprak ik mensen die vonden dat ‘het zo niet langer kan’. Omdat Wilders I er niets van terechtbrengt, moet een ander kabinet de handschoen opnemen. Dan volgt er een ‘scenario’ waarbij Wilders I na de zoveelste ruzie, bijvoorbeeld over de voorjaarsnota, uit elkaar spat en waarna een ‘kabinet van het midden’ de boel overneemt. Na verkiezingen moeten GroenLinks/PvdA, VVD, D66 en CDA net als de Duitsers omwille van het landsbelang ‘over hun schaduw heen springen’. Frans Timmermans wordt minister-president want hij zou gezag hebben in Brussel, waar meer dan voorheen de muziek gaat spelen.

Achter dat scenario kun je een paar vraagtekens zetten. Het eerste is of die middenpartijen de meerderheid zullen halen. Het tweede of ze een stabiele regering kunnen vormen, terwijl Geert Wilders ze in de nek hijgt. En het derde of Timmermans de geschikte premier is. Laten we omwille van het gedachte-experiment aannemen dat de eerste twee vragen bevestigend worden beantwoord. Blijft de vraag of Timmermans de juiste man is.

Er is een aantal redenen voor scepsis. Timmermans is volgens de peilingen de minst populaire politieke leider in de polder. Een nieuwe premier moet vooral voor draagvlak zorgen voor de onvermijdelijke, impopulaire maatregelen. Kan hij dat? Voor de beantwoording van die vraag betreden we het, toegegeven, zompige terrein van de psychologie van de koude grond. Onder de huidige omstandigheden moet een leider lichamelijk gezond en mentaal van gewapend beton zijn. De druk waaronder hij staat, 24/7, is enorm. Timmermans is te zwaar en naar eigen zeggen een ‘stresseter’, vandaar de recente maagverkleining.

In zijn 10 jaar als EU-commissaris heeft Timmermans veel vijanden gemaakt. Niet alleen onder de collegae maar ook bij zijn staf. Zijn gunfactor was vermoedelijk de laagste van iedereen. Over zijn inhoudelijke bekwaamheid bestaan geen twijfels, maar wel over zijn empatisch en, vooruit, ‘verbindend’ vermogen. Wie door zijn karakter en temperament geen teamleider kan zijn, moet zeker geen minister-president worden. Dat is vragen om ongelukken.

Geen Timmermans dus en dan toch maar voortstrompelen met Dick Schoof? Ik vrees dat er weinig anders opzit. Er is een troost, als je het zo wil noemen. Dit is een klein land en anders dan we graag denken, spelen we een klein rolletje. In Brussel zouden ze al tevreden zijn, wanneer we de grote jongens niet voor de voeten lopen. Het is hoogstwaarschijnlijk hopen tegen beter weten in maar dat moet zelfs Wilders I kunnen lukken.