President Donald Trump deed woensdag wat ze in Berlijn, Brussel en Parijs konden weten of op zijn minst verwachten. Hij belde met zijn vrind in het Kremlin om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne. Zijn loopjongen, minister van defensie Pete Hegseth, legde de NAVO-partners uit wat de vrede van Trump inhield. Kiev moet afstand doen van de verloren gebieden, kan geen lid van de NAVO worden en is niet uitgenodigd voor de onderhandelingen. De Europese partners mogen evenmin mee aan tafel, maar moeten wel het bestand bewaken. Zonder de VS die voor die klus geen manschappen sturen. Als dat bestand, laat staan vrede, er ooit komt, natuurlijk.

Iedereen in Berlijn, Brussel, Parijs en waarschijnlijk ook in Den Haag was in ‘shock’. Op zich is dat vreemd, want dezelfde iedereen weet dat je van Trump ‘het onverwachte moet verwachten’, zodat deze stinkbom niet onverwacht kón zijn. Maar als je hardhandig met de neus op de allang bekende feiten wordt gedrukt, is het kennelijk toch schrikken.

Wat betekent het Trump-plan voor de Europese bondgenoten? Het einde van de NAVO zoals we die nu kennen, zoals defensie-expert Rob de Wijk vreest? Of trekt Trump toch niet helemaal zijn handen van Europa af, zoals Hegseth liet doorschemeren? Het is in elk geval een ‘wake up call’, de zoveelste mag je onderhand zeggen. Europa moet eindelijk leren ‘op eigen benen te staan’. Concreet: veel meer doen voor en uitgeven aan onze defensie.

Omdat we dat de eerste komende  5 tot 10 jaar niet kunnen, is het van belang de VS, dus Trump, zoveel mogelijk binnen boord te houden. De Amerikaanse president heeft geen hoge pet op van de Europese regeringsleiders. Daarin heeft hij niet altijd ongelijk. In Parijs zit een aangeschoten president, Emmanuel Macron,  en in de belangrijkste hoofdstad, Berlijn, krijgt de zwakste kanselier sinds de oorlog, Olaf Scholz, volgende week van de kiezer vrijwel zeker zijn congé. Maar het toeval wil dat de secretaris-generaal van de NAVO prima met Trump kan opschieten. Mark Rutte moet nu zijn reputatie als ‘Trump-fluisteraar’ waar zien te maken. Hij moet het ego van de president kietelen.

Rutte beseft uiteraard dat zijn charme en de wederzijdse chemie op hun grenzen stuiten, zodra er zwaarwegende belangen in het spel zijn. Op zijn best zou hij enig respijt kunnen bedingen, zodat de Europese bondgenoten niet alleen in woord en maar vooral per gebaar kunnen tonen dat het hun ernst is. Dat ze  eindelijk inzien dat de verdediging van het eigen continent nu in de eerste plaats hun eigen zaak is. Fors meer investeren dan de twee procent van het binnenlands brutoproduct (bbp), wat de economie verdient, is het begin. En niet meer dan dat.

Vorig jaar presenteerde de oud-president van de Europese Centrale Bank,  Mario Draghi, een uitvoerig plan om de kwakkelende Europese concurrentiekracht op te peppen. Het rapport is een gedetailleerd actieplan waarmee Europa zou kunnen voorkomen dat het op afstand wordt gezet door de VS en China. Iedereen in Brussel was het erover eens dat de EU de weg van Draghi moet opgaan. Zo niet, dan wacht het oude werelddeel een mooie toekomst als openluchtmuseum. (Bij de EU moet je altijd wel afwachten wat er van zo’n plan, hoe goed ook en hoe enthousiast iedereen ook is, terecht komt).

Je zou je kunnen voorstellen dat er een Draghi-plan voor defensie komt. Misschien wordt er achter de schermen al hard aan gewerkt, goed mogelijk, en laten we het in elk geval hopen. Uiterste spoed is geboden. Europa zou minstens vijf jaar en 3,5 van het bbp nodig hebben om Poetin van eventuele verdere avonturen af te schrikken. Bij het brainstormen over zo’n plan zal men trouwens niet om grote hete hangijzer heen kunnen. Kan Europa wel een zelfstandige grootmacht worden zonder eigen atoomwapen? In een overgangsfase kan misschien een beroep worden gedaan op de Franse en Britse kernwapens, maar de kwestie zal hoe dan ook aan de orde moeten komen.

De elites zijn inmiddels van de noodzaak van een grotere defensie-inspanning overtuigd, maar is de bevolking dat ook? In de jaren na de Koude Oorlog hebben we ons te lang in slaap laten wiegen. De eeuwige vrede was misschien niet aangebroken, maar dan toch zeker het ‘einde van de geschiedenis’. Poetin gooide een plens ijswater op het dromende hoofd. Niettemin kun je je afvragen of we wel goed wakker zijn.

Meer geld voor defensie betekent minder geld voor sociale zekerheid, zorg, infrastructuur en andere verworvenheden van de verzorgingsstaat. Er komt een moment dat een politicus de kiezers ervan moet overtuigen dat pijnlijke ingrepen, harde keuzes, onvermijdelijk zijn. Dat is ook het moment waarop de slaap echt uit de ogen wordt gewreven. En ik vrees dat de meeste leiders dat moment nog steeds niet onder ogen durven zien.

In Duitsland vinden over ruim een week Bondsdagverkiezingen plaats. De campagne gaat voornamelijk over asiel en migratie, de economische malaise, belangrijke thema’s, zonder meer. Maar het mogelijk belangrijkste thema, de veiligheid van het land, speelt voornamelijk op de achtergrond. Geen van de serieuze kandidaat-kanseliers, Scholz en zijn vermoedelijke opvolger, de conservatief Friedrich Merz, durft de kiezers daarmee te confronteren.

Dus waar staan we nu? Trump heeft Europa voor het blok gezet en op papier weet Europa wat haar te doen staat. Dat vereist regie en leiderschap en dat is vooralsnog niet voorhanden. We leven in ‘interessante tijden’, zeggen Chinezen dan. Helaas.