Afgelopen zaterdag was er een bijeenkomst van PvdA-ers met een diepgevoelde afkeer van GroenLinks. In Utrecht kwamen verstokte sociaaldemocraten bijeen, die allemaal op leeftijd zijn  Ze noemen zich RoodVooruit en weten ongetwijfeld dat hun toekomst en die van de sociaaldemocratie achter hun ligt. Das war einmal. Helaas.

Zo’n bijeenkomst staat onvermijdelijk in het teken van de nostalgie. Er worden herinneringen opgehaald en de tijd van toen wordt geromantiseerd. De informele leider van de groep, Ad Melkert, hield een inleiding en daarna kwamen 12 andere oudgedienden aan het woord. Er was geen ruimte of tijd voor discussie, maar na afloop was er wel een borrel. Ik weet niet of ze de Internationale of het Morgenrood hebben aangeheven.

De bijeenkomst had dus veel weg van een reünie. Niet van een oude schoolklas of studentenvereniging, maar een die na een begrafenis of crematie plaatsvindt. Waarbij de een  naar de ander kijkt en denkt: ‘die maakt het ook niet lang meer’ en vervolgens in de cake hapt die net zo dood is als de dierbare overledene.

Als generatiegenoot kan ik me goed voorstellen dat ze van RoodVooruit geen trek hebben in GroenLinks. Met de standpunten en ideeën valt nog wel te leven, anders was het idee van een fusie niet eens opgekomen. Maar de sfeer die rond de GroenLinkse bubbelaars hangt, is zo anders, verschilt zo van de eigen vertrouwde nestgeur, dat ze er nooit aan kunnen en willen wennen. In NRC zei een deelnemer over GroenLinks: ‘dat is de partij van de papa en mama van Sterre en Storm’. Brrr.

Maar wat moet je, als je oud bent en nog steeds links van hart? Als ze eerlijk zijn, en daar hebben de leden van RoodVooruit de leeftijd voor, weten ze dat het met hun sociaaldemocratie nooit meer goed komt. Een politieke partij, beweging of ideologie is een product dat zich niet wezenlijk onderscheidt van andere producten. Dat klinkt  oneerbiedig en je zou misschien graag willen dat het anders is, maar het is niet anders. Een partij is eveneens gebonden aan de wet van vraag en aanbod. De kiezers vormen met zijn allen de markt waarop jouw partij moet concurreren. En als ze jou niet langer willen hebben, valt onherroepelijk het doek.

In de economie heet dat de ‘creatieve destructie’. Een product heeft het niet gered tegenover concurrenten die zich wel vernieuwd hebben en de klanten aan zich hebben weten te binden. En wat geldt voor een onderneming, geldt ook voor hele bedrijfstakken. (Zo is onder andere de grote scheepsbouw uit de polder verdwenen, niet opgewassen tegen de Japanse en Koreaanse concurrentie.) En er is geen reden om aan te nemen dat het niet opgaat voor een politieke partij.

Nu wil Frans Timmermans een hele nieuwe linkse partij oprichten. Heeft u zich toen ook achter het oor gekrabd? De fusie die nog niet eens een fusie is, is kennelijk alweer achterhaald. Alle partijen die links van de streep staan, van D66 tot DENK,  werden van harte uitgenodigd mee te doen. De een na de ander bedankte vriendelijk maar beslist. Ze blijven liever scharrelen in de eigen marge. En of een partij met Frans Timmermans als leider kans van slagen heeft…? Zelfs de helft van de eigen aanhang ziet in hem niet de gedroomde leider.

Heeft links dan helemaal geen toekomst meer?

Ik ben geen profeet, zelfs niet van het koffiedik, maar vrees dat het moeilijk wordt. Vermoedelijk zullen er altijd kleinere linkse partijen blijven. Met hun eigen bubbeltjes en echoputjes. Zoals je aan de rand van grote religies altijd sektes vindt. Maar of er ooit nog een grote linkse volkspartij zal komen, waag ik te betwijfelen. Want: waar moeten die kiezers vandaan komen?

Dit is niet de plek voor een alles omvattende, historisch-sociologische verhandeling over ontstaan, ontwikkeling en neergang van de sociaaldemocratie. De sociaaldemocratie was in de eerste plaats een beweging voor de verheffing van de arbeiders. De verheffing is goeddeels geslaagd en de klassieke arbeider bestaat niet meer. En de (maak)industrie, de basis van de beweging, is, daar komt ie, in een ‘post-industriële samenleving’ niet langer de belangrijke werkgever die ze meer dan honderd jaar was.

Laten we even kijken naar wat de sociaaldemocraten hebben bereikt. De grootste verworvenheid, de verzorgingsstaat, is niet alleen dankzij hen, – het was een coproductie met de christendemocraten en liberalen -,  tot stand gebracht. Geen enkele partij zal het in zijn hoofd halen daaraan te morrelen. De grote vraag van deze tijd is hoe je de verzorgingsstaat betaalbaar houdt. Dat is geen geringe opgave, er zullen pijnlijke keuzes moeten worden gemaakt, denk aan de zorg, maar hij zal in waarschijnlijk slankere vorm alle stormen doorstaan. De verzorgingsstaat is ons sociaal contract.

Als ik dit kan bedenken, weten Melkert en de andere reünisten dit uiteraard ook. Ze zijn de laatst overgebleven verdedigers van een grootse beweging. Met hen zal de sociaaldemocratie uitsterven. En de oorspronkelijke aanhang, voor wie ze het allemaal hebben gedaan, zal niet niet eens aan de baar staan. Ze hebben geen binding meer met wat er van de sociaaldemocratie is overgebleven. En om nog meer zout in de doorgelegen wonden te strooien: veel van hen hebben de overstap gemaakt naar de PVV. Dat is de nieuwe volkspartij.

Maar wat moeten ze nu? Toch maar aan die fusie met GroenLinks beginnen? Er zit niks anders op. En er is een troost: de herinneringen pakt niemand ze af.