Kabinetten die steeds korter zitten, formaties die steeds langer duren en problemen die steeds vaker onopgelost blijven. Een kiezer die zich afvraagt: hoe mot het nu verder? En niemand die eerlijk en oprecht kan zeggen dat hij het antwoord weet. In zijn beknoptheid denk ik dat dit een adequate beschrijving is van de Binnenhofse stand van zaken.

Het experiment met de PVV is mislukt. Faliekant, totaal, volledig. Je mag aannemen dat het niet voor herhaling vatbaar is. Met Geert Wilders valt niet te regeren. Althans niet als je een rechtsstaat overeind wil horen. (Waarbij we bijkomstigheden als professionalisme en competentie gemakshalve buiten beschouwing laten.) Maar Wilders vertegenwoordigt wel een vijfde tot een kwart van de kiezers en die kunnen we niet wegwensen. Bovendien, stel dat Wilders de geest geeft of onder de tram loopt, omdat zijn lijfwachten even niet opletten, dan nog is dit probleem niet opgelost. Dan komt er een Thierry Baudet, een Caroline van der Plas of een nog onbekende grootheid.

Inmiddels horen en zien we overal de bekende reflex. Een kabinet van de middenpartijen moet land en volk uit het moeras trekken. Zo’n kabinet moet toch in staat zijn om lastige maar op zich overzichtelijke problemen als woningnood, stikstof, energietransitie, meer geld voor defensie en wat verder nog op de plank ligt aan te pakken? Met enige goede wil moet dat toch lukken? Zelfs bij het grote nationale pijnpunt migratie en asiel.

Ik wil niet op voorhand de pret bederven, maar er toch op wijzen dat die middenkabinetten de laatste tijd evenmin een succes waren. To put it mildly. Wanneer we de vier kabinetten Rutte als meest recente voorbeeld nemen, kan je nummer II, met de PvdA, redelijk geslaagd noemen. Grootse daden kan ik me niet voor de geest halen, maar je had tenminste de indruk dat hier toegewijde professionals aan het werk waren. Over de andere drie was niemand enthousiast. Het was teveel aanmodderen en doorklooien.

Dat aanmodderen en doorklooien gebeurde onder de regie van de meest talentvolle politicus van zijn generatie. Je kunt allerhande bezwaren tegen Mark Rutte hebben, maar hij wist een lekke schuit al hozend drijvende te houden. Maar nu Rutte zijn kunsten vertoont om de NAVO van een Trumpiaanse schipbreuk te redden, zitten wij in onze polder zonder. Want wie kan hem vervangen? Frans Timmermans? Henri Bontenbal? Dilan Yesilgöz? Rob Jetten? Ik zie het glas graag halfvol, maar nu is het toch halfleeg.

Je kan natuurlijk hopen dat een van hen boven zichzelf uitstijgt. Bontenbal is voor veel kiezers de beste kandidaat. Nette man, heeft het zieltogende CDA nieuw leven ingeblazen en is van het Rotterdamse niet lullen maar poetsen. Met zijn vijf zetels was hij en niet Timmermans met 25 de oppositieleider. Met PVV I was dat niet moeilijk, want dat voerde vooral oppositie tegen zichzelf. Wat natuurlijk ook veel zegt over Timmermans.

(Bontenbal loopt het risico dat hij een nieuwe Pieter Omtzigt wordt. Niet qua persoonlijkheid, want hij lijkt mij uit steviger hout gesneden. Maar omdat hij dezelfde te grote en dus onvervulbare verwachtingen wekt.)

Het is bijna vijf maanden voor de verkiezingen moeilijk te voorspellen hoe de campagne zal verlopen. Behalve dan dat die ‘hard’ zal worden, aldus de kenners. Het zou mij niet verbazen, wanneer Wilders opnieuw de grootste wordt. Hij zal ongetwijfeld zetels verliezen, maar toch groter kunnen worden dan VVD en GroenLinks/PvdA. Maar omdat hij niet meer mee mag doen, – cordon sanitaire! -, vormen VVD en GroenLinks/PvdA de kern van het nieuwe kabinet, aangevuld door CDA, D66 en als het moet ChristenUnie. Ik wil niet veel zeggen, maar er zijn makkelijker puzzels gelegd.

Om maar een niet onbelangrijk ding te noemen: veel VVD-kiezers krijgen het zuur wanneer ze Frans Timmermans zien. Regeren met de PvdA zouden ze nog net kunnen verteren, – alleen als ze de grootste zijn -, maar na de fusie met GroenLinks bestaan de sociaaldemocraten niet meer. Die kiezers, volgens peilingen bijna tweederde, zouden het niet begrijpen wanneer Yesilgöz alsnog met GroenLinks in het Catshuis trekt. En als je om de haverklap verklaart dat je door op de VVD te stemmen, Timmermans en GroenLinks er NIET bijkrijgt, wordt dat moeilijk uitleggen. Ik zal niet beweren dat het voor de VVD electorale zelfmoord zou zijn, maar kan me moeilijk voorstellen dat Yesilgöz dit overleeft.

Dit is het moment dat je hoort ‘dat het land bestuurd moet worden’. En: ‘we kunnen ons niet nog eens jaren van stilstand veroorloven’. Wedden dat dit wel gebeurt? Ik zie niet hoe zo’n kabinet de bovengenoemde problemen enigszins effectief, dat wil zeggen iets beter dan het gebruikelijke voortmodderen en aanklooien, gaat aanpakken. Gezien de ervaringen uit het recente Rutte-verleden lijkt mij die kans niet groot. En dat is een understatement.

Zo’n uit vier of mogelijk zelfs vijf-partijen bestaand kabinet dreigt net als de voorgaande Rutte-clubs een kabinet van de kleinste gemene deler te worden. De formatie zal mogelijk weer een record breken en het regeerakkoord zal vermoedelijk zo omvangrijk zijn dat je met het papier een doorzonwoning kan behangen. En dan laten we de vraag wie de boel moet leiden, even zitten. Er zullen veel mensen over de eigen schaduw moeten springen en, hoor je, Timmermans, het eigen ego in toom moeten houden.

Enfin, hopelijk krijgen we een mooie zomer en de Tour de France lijkt ongekend spannend te worden. Laten we de campagne en de verkiezingen nog maar even vergeten.