Is Turkije een democratie? Formeel wel natuurlijk, want er vinden verkiezingen plaats. Maar hoe vrij die zijn, kun je je ernstig afvragen.

De Turkse president, Recep Tayyid Erdogan, heeft oppositieleider Ekrem Imamöglu, tevens burgemeester van Istanbul, laten arresteren, op grond van betwistbare beschuldigingen. De oppositieleider zit nu in de gevangenis. De aanhouding vond plaats nadat Imamöglu had opgeroepen om uiterlijk in november een nieuw staatshoofd te kiezen. Eerder waren er al enkele politieke tegenstanders van Erdogan opgepakt.

Je hoeft er dus niet over te twijfelen wat de motieven van de Turkse president en zijn kliek zijn. Toch onderhandelde de EU tot 2018 officieel met de Turken over een eventueel lidmaatschap van de unie. Diverse Europese politieke kopstukken hebben zich nadien tegen een Turkse toetreding verklaard, maar van een breuk is geen sprake. De EU en Turkije werken nog steeds samen op gebieden van ‘gemeenschappelijk belang’.

Wat veel mensen niet weten is dat de onderhandelingen het beginpunt vormden voor de oprichting van de PVV. Geert Wilders, politiek leider (en enig lid) van deze partij, was namelijk vóór hij de PVV het licht deed zien, jarenlang lid van de VVD. Sterker nog: van 1998 tot 2004 zat hij in de Kamer voor de liberalen, aanvankelijk met gematigde opvattingen over de islam.

Met zijn fractiegenoot Gert-Jan Oplaat (tegenwoordig in de Eerste Kamer namens de BBB) maakte Wilders zijn collega’s uit voor ‘grijze muizen’. De twee lanceerden een tienpuntenplan waarin ze pleitten voor een rechts-conservatieve koers van de VVD.

Dit leidde tot tegenstellingen (om het zacht uit te drukken) met de ietwat progressieve fractievoorzitter Jozias van Aartsen, die weigerde in te schikken. Hij waarschuwde Wilders en Oplaat overigens wel, maar zonder zijn dreigende taal waar te maken.

Als gevolg hiervan verliet Wilders in september 2004 de VVD, met veel bombarie zoals vanaf dat moment gebruikelijk werd. Zijn zetel nam hij mee. Dat was destijds nog niet zo populair als nu, zij het ook toen al voorkwam.

De aanleiding voor het besluit de VVD de rug toe te keren was dat Wilders nooit zou kunnen instemmen met Turkije als EU-lid. Dat vertelde hij tenminste destijds. Hij is overigens tegen de EU, maar dit terzijde.

Tegenwoordig denkt niemand ook maar een seconde dat Turkije EU-lid zou kunnen zijn, maar twintig jaar geleden lag dat misschien een tikje anders. In ieder geval riep een EU-top in het Finse Helsinki in 1999 Turkije uit tot onderhandelingspartner en na 2005 vonden er daadwerkelijke toetredingsgesprekken plaats. Hoe dan ook wilde de VVD-top geruzie met Brussel vermijden.

Wilders vormde na zijn vertrek aanvankelijk de ‘Groep Wilders’, die uitsluitend uit hemzelf bestond. Het jaar erop riep hij de PVV in het leven. In 2006 nam hij met deze lijst voor het eerst aan Tweede Kamerverkiezingen deel en behaalde meteen 9 zetels.

Vandaag de dag vormt de PVV (inmiddels veruit de grootste fractie) een kabinet met onder meer de VVD. Die partij wordt geleid door de van oorsprong Turkse Dilan Yesilgöz. Over toetredingsonderhandelingen met de Turken heeft niemand het nog. Het woord ‘Turkije’ komt in het regeerakkoord (‘hoofdlijnenakkoord’) zelfs niet voor.

Wel laat Wilders zich met een zekere regelmaat negatief uit over Erdogan. In de hoop dat er nog een paar Turkse Nederlanders op hem stemmen?