Vorig jaar rond deze tijd gingen Duitsers massaal de straat op om te demonstreren tegen de AfD. De extreemrechtse populisten zouden van plan zijn illegale migranten en zelfs Duitsers met een migratieachtergrond te ‘deporteren’, Dat klopte niet helemaal en de partijtop wees de beschuldigingen verontwaardigd van de hand. Maar dat de partij voorstanders telde van ‘remigratie’, zoals het ging heten, viel niet te ontkennen.
Even leek de AfD door de protesten van slag. In de peilingen ging de wind die gestaag in de zeilen had geblazen, liggen. Even, want het ging al snel weer crescendo. Met als voorlopig hoogtepunt het daverende succes vorig najaar bij drie deelstaatverkiezingen in het oosten. De AfD werd in Saksen enThüringen de sterkste partij en in Brandenburg nipt verslagen door de sociaaldemocratische SPD. In alle drie deelstaten haalde de partij ongeveer 30 procent van de stemmen binnen.
Eind volgende maand zijn er Bondsdagverkiezingen en de AfD lijkt ook nationaal haar opmars voort te zetten. De rechtse populisten staan in de peilingen met 20 procent op de tweede plaats. Ver achter de conservatieve CDU/CSU (31), maar voor de SPD van nog-kanselier Olaf Scholz (15) en de Groenen (13). En tot ontzetting van bezorgd Duitsland is de trend opwaarts. Met name de zwakke score van de SPD geeft te denken. Veel voormalige SPD-kiezers blijken over te stappen op de AfD.
Het is een ontwikkeling die je ook ziet in andere landen waar rechtse populisten oprukken. Maar terwijl de Franse en Italiaanse vrinden hun partijen toegankelijk proberen te maken voor de ietwat gematigder rechtse kiezer, ‘ontgiften’ in het jargon, wordt de AfD steeds extremer. Een jaar geleden weigerde de partijtop in het openbaar ‘remigratie’ in de mond te nemen. Bij het verkiezingscongres vorig weekend werd partijvoorzitter en lijsttrekker Alice Weidel luid toegejuicht toen ze remigratie tot speerpunt van het AfD-programma uitriep. ‘Alice für Deutschland’, scandeerden de geestdriftige gedelegeerden, niet toevallig een variatie op de verboden nazi-leus ‘Alles für Deutschland’.
Met Weidel heeft de AfD trouwens een leider die je gezien haar persoonlijke profiel eerder bij een links-liberale partij of de Groenen zou verwachten. Weidel (45) is lesbisch, getrouwd met een vrouw die geboren is in Sri Lanka met wie ze twee kinderen heeft. Bovendien woont ze niet in Duitsland maar in Zwitserland. Voor een partij die gruwt van alles wat met LHBI tm Z te maken heeft en de regenboogvlag het liefst halfstok ziet hangen, is dat op zijn minst opmerkelijk.
Ooit was de AfD niet helemaal rabiaat rechts. De partij is in 2013 opgericht door EU-sceptische economen maar dat lijkt in een ander tijdperk en in een andere wereld te zijn gebeurd. Van alle Europese populisten is de AfD met de Oostenrijkse FPÖ vermoedelijk de meest radicale. (De PVV is daarbij vergeleken een speeltuinvereniging). Voor alle zekerheid houdt de binnenlandse veiligheidsdienst sommige AfD-afdelingen onder observatie.
Evenals bij andere populisten is het partijprogramma een cocktail van ultranationalisme, xenofobie, anti-islam en anti-woke. Duitsland is voor de Duitsers en burgers met een migratieachtergrond zijn geen Duitsers. De AfD is pro-Poetin en tegen steun aan Oekraïne. Ze wil uit de NAVO en uit de EU; al hoor je over dat laatste steeds minder, want het is bij de kiezers niet populair. En evenals bij de andere populisten is het kietelen van de nationale onderbuik een specialiteit. De kans dat zo’n programma ooit realiteit wordt, is natuurlijk nihil, maar dat is van ondergeschikt belang.
Het succes van de AfD is ook Elon Musk opgevallen. De tech-miljardair en ‘first buddy’ van Donald Trump is een fan en heeft de kiezers via een opiniestuk in die Welt am Sonntag, een conservatieve krant, opgeroepen AfD te stemmen. In een podcast op X met Musk zelf kreeg Weidel ruim een uur zendtijd om haar plannen toe te lichten maar dat was zelfs voor verstokte AfD-aanhangers te saai om uit te zitten. Eerder had Musk kanselier Scholz al een ‘nar’ genoemd en president Frank-Walter Steinmeier een ‘antidemocratische tiran’. Musks’ bemoeienis met de Duitse binnenlandse politiek veroorzaakte de nodige opschudding en verontwaardiging en het is de vraag of het de AfD veel zal helpen.
Hoewel de AfD in de lift zit en de tweede partij dreigt te worden, is het uitgesloten dat ze deel zal nemen aan de regering. In Duitsland staat het cordon sanitair, die daar ‘brandmuur’ heet, nog altijd overeind. Friedrich Merz, de leider van de enige partij die als AfD-partner in aanmerking zou kunnen komen, wijst samenwerking categorisch af. ‘Dat zou verloochening zijn van alles waar de CDU/CSU voor staat’. Anders dan de FPÖ waarvan de leider, Herbert Kickl, op de drempel staat van het Weense Kanzleramt, blijft de AfD vooralsnog in de wachtkamer.
Oostenrijk wordt in Duitsland vaak gezien als een proeftuin voor het eigen land. Wat daar gebeurt, zou ook in Duitsland kunnen gebeuren. Pessimisten vrezen daarom het volgende scenario. De partijen die na de verkiezingen van volgende maand de regering vormen, brengen weinig tot niets tot stand. De coalitie van CDU/SCU met de SPD of de Groenen is ideologisch en programmatisch te verdeeld. De veelkoppige crisis, sociaal- en financieel-economisch, waarin het land verkeert, wordt niet opgelost, maar wordt, in tegendeel, nog groter. Duitsland wordt weer wat het aan het begin van de eeuw was, de zieke man van Europa. Dan zou het moment van de AfD komen.
Dat is inderdaad een onrustbarend scenario en je mag hopen dat de gevestigde partijen weten wat ze te doen staat.
Geef een reactie